Een nieuwe regering in Turkije (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Vorig weekend werd transportminister Binali Yildirim tijdens een congres van regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) aangewezen als nieuwe premier. Hij werd de opvolger van de eerder deze maand door president Recep Tayyip Erdogan tot vertrek gedwongen Ahmet Davutoglu.

Erdogan meent meer op Yildirim te kunnen vertrouwen. Met name ten aanzien van het proces dat tot de invoering van een presidentieel systeem moet leiden. Davutoglu toonde daar geen overtuigend enthousiasme over en dat droeg ertoe bij dat hij het premierschap verloor.

De maandag na het congres gaf Erdogan opdracht aan Yildirim om een nieuwe regering te formeren. Een dag later al werd de samenstelling van de nieuwe ploeg bekendgemaakt. Dat het zo snel ging wekte de indruk dat een en ander al veel eerder werd voorbereid. Misschien zelfs al voordat Davutoglu door Erdogan werd afgedankt.

Simsek

Er blijft echter veel bij het oude. Zo gaat Mevlüt Cavusoglu door als minister van Buitenlandse, blijft Bekir Bozdag justitieminister en Naci Agbal minister van Financiën.

Het belangrijkste nieuws is dat Mehmet Simsek vicepremier blijft. Er werd de afgelopen weken over gespeculeerd dat zijn dagen in de regering geteld waren. Zo klonk het ook in Erdogans omgeving. Dat Simsek aandrong op economische hervormingen zou niet in de smaak zijn gevallen in het presidentieel paleis. De bewoner daarvan vindt een herstructurering van de economie niet zo nodig.

Dat Simsek hierover gehoor vond bij de in ongenade gevallen Davutoglu droeg verder bij aan de ergernis van Erdogan. De president weet echter ook dat Simsek sinds het vertrek van voormalig economiesupervisor Ali Babacan het enige lid van de Turkse regering is waar buitenlandse investeerders nog in vertrouwen.

De internationale markten hadden dan ook zeker negatief gereageerd op het verdwijnen van Simsek, wat een negatieve uitwerking had kunnen krijgen op de Turkse economie. Zeker als ook minister van Ontwikkeling Lütfü Elvan zijn kantoor uit had moeten ruimen. Daar werd eveneens rekening mee gehouden, omdat hij het ook goed kon vinden met Davutoglu.

Zeker gezien de verwachting dat er later dit jaar een referendum of nieuwe verkiezingen zullen volgen, kan Erdogan geen onverwachte economische tegenslagen gebruiken. Dus koos hij het zekere voor het onzekere en hield Simsek en Elvan aan boord. Mochten beide dwarsliggen wanneer hij eenmaal een presidentieel systeem op zak heeft, dan kan hij ze altijd nog de laan uit sturen, maar voorlopig lijkt dat niet aan de orde.

Lira

De Turkse lira herstelde een beetje van het verlies die de munteenheid na de aankondiging over Davutoglus vertrek had opgelopen. Begin deze maand verloor de lira als gevolg daarvan tot boven de 3,00 ten opzichte van de dollar. Nadat duidelijk was geworden dat Simsek en Elvan blijven volgde een herstel naar 2,93. Dat is echter nog steeds lager dan de 2,79 van april, wat als een indicatie begrepen kan worden dat de markten een slag om de arm houden.

Dat voorbehoud is verklaarbaar, want tegenover het aanblijven van Simsek en Elvan staat de benoeming van Nurettin Canikli tot vicepremier en de terugkeer van Nihat Zeybekci als minister van Economische Zaken. Laatstgenoemde heren hebben andere ideeën hebben over economiebeleid dan Simsek. Door die tegenstelling staat het verre van vast of de economische hervormingen waar Simsek op aandringt ooit doorgevoerd zullen worden. Simsek kan dan nog vicepremier zijn en een paar taken overhouden, maar economiesupervisor is hij niet langer in zijn eentje. In de nieuwe situatie lijkt Canikli dat in de eerste plaats te gaan worden, wat de indruk wekt dat Simsek vooral mag blijven om het vertrouwen van buitenlandse investeerders in stand te houden.

Zeker weten welke kant het op gaat met het economiebeleid in Turkije weten we echter pas als de nieuwe regering een tijdje actief is.

Rente

De dag waarop de samenstelling van de nieuwe regering bekend werd viel samen met een aankondiging door de Turkse Centrale Bank over een volgende renteverlaging. Wederom met een half procent. Zo ziet de rentehater Erdogan het graag. Diep in zijn hart zou hij de rente nog veel sneller willen verlagen, maar zijn adviseurs zullen zich bewust zijn van het schokeffect dat daarmee gepaard gaat.

Met kleine stapjes loopt het minder in de gaten en krijgt Erdogan uiteindelijk ook zijn zin. Omdat het inflatiespook nog steeds rondwaart en de Amerikaanse rente naar verwachting volgende maand weer een beetje verhoogd zal worden, blijft iedere verlaging van de rente in Turkije echter bijzonder.

Bozkir/Akdogan

Verder valt op dat Volkan Bozkir verdwijnt als minister van Europese Zaken. Hij wordt vervangen door voormalig cultuurminister en AKP-woordvoerder Ömer Celik, een vertrouweling van Erdogan. Deze wijziging komt niet als een grote verrassing, want Bozkir hoorde met zijn seculiere achtergrond nooit helemaal bij de club. De komst van Nurettin Canikli als vicepremier past daarentegen wel geheel in het plaatje, want hij is een onvervalste islamist.

Canikli vervangt Yalcin Akdogan. Dat hij vertrekt is toch wel apart, want hij stond op zeer goede voet met Erdogan, terwijl hij bij Davutoglu weinig vertrouwen genoot. Dat de diensten van Akdogan niet langer op prijs worden gesteld komt wellicht omdat hij Erdogans man was bij een beleid dat ondertussen in de geschiedenisboeken terecht is gekomen: het Koerdische vredesproces.

In Erdogans huidige benadering van het Koerdische probleem is kennelijk geen ruimte meer voor Akdogan, die toch bepaald niet bekend stond als een duif. Dat voorspelt weinig goeds over de toekomst van het regeringsbeleid ten aanzien van de Koerden, al was uiteraard al bekend dat Erdogan van geen politiek oplossing wil horen.

Andere wijzigingen

Er werd nog meer gewijzigd. Nu Yildirim premier is, wordt hij als transportminister vervangen door Ahmet Arslan. Eerder was Arslan volksvertegenwoordiger namens de AKP, en daarvoor directeur over havens, luchthavens en spoorwegen onder Yildirim.

Sema Ramazanoglu wordt als minister van Familie en Sociaal Beleid vervangen door Fatma Betül Sayan Kaya. Zij wordt het enige vrouwelijke lid van de regering en heeft met Ramazanoglu gemeen dat ze een hoofddoek draagt.

Mehmet Müezzinoglu vertrekt als minister van Volksgezondheid en wordt vervangen door de als fanatieke islamist bekendstaande Recep Akdag. Hij vervulde dit ministerschap al eerder, maar maakte in 2013 plaats voor Müezzinoglu.

Ismet Yilmaz wordt minister van Onderwijs en vervangt zo Nabi Avci. Yilmaz was eerder voorzitter van parlement en daarna minister van Defensie. Dat ministerie komt nu in handen van Fikri Isik, de eerdere minister van Wetenschap, Industrie en technologie.

Sinirlioglu

Vermeldenswaardig is verder dat Feridun Sinirlioglu niet langer onderminister van Buitenlandse Zaken is. Er zou onvrede over hem zijn ontstaan binnen de AKP omdat hij te nauwe banden heeft met Israël, waar hij eerder ambassadeur was. Dat klinkt wat vreemd gezien de toenadering tussen Israël en Turkije gedurende de laatste maanden, waar Sinirlioglu een aardig aandeel in had.

Sinirlioglu deed netjes wat hem gezegd werd door Erdogan. Toch gaat het gerucht dat hij volgens de president te dicht bij Davutoglu stond. Bovendien heeft Sinirlioglu evenals de afscheidnemende minister van Europese Zaken Volkan Bozkir een seculier verleden. Dat beide vertrekken wijst dan ook op een verdere islamisering van de regering.

Fidan

Zijn we er daarmee? Nee, nog niet helemaal. De positie van Hakan Fidan, het hoofd van de nationale inlichtingendienst MIT, zou namelijk op de tocht staan. Vorig jaar leek Fidan even verleid te worden om in de politiek te gaan, nadat Davutoglu hem dat had voorgesteld. Erdogan praatte hem dat uit zijn hoofd, maar daarna werd het plotseling erg stil rond Fidan. Eerder waren hij en Erdogan bijna onafscheidelijk, maar daarna veel minder.

Fidan lijkt Erdogans vertrouwen dus te hebben verspeeld en mogelijk moet hij vertrekken. Komt het zover dan zal minister van Binnenlandse Zaken Efkan Ala als vertrouweling van Erdogan waarschijnlijk een belangrijke rol spelen bij de selectie van Fidans opvolger.

Volg Peter Edel op Twitter