Rusland provoceert met bewering over Turkse invasie van Syrië (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De laatste weken wordt veel gespeculeerd over een militaire interventie van Turkije in Syrië. Op 4 februari stookte Igor Konashenkov, de woordvoerder van het Russische ministerie van defensie, het vuurtje extra op:

‘We hebben serieuze redenen om aan te nemen dat Turkije zich intensief voorbereid op een gewapende inval bij een soevereine staat – de Syrisch Arabische Republiek.’

De Turkse premier Davutoglu ontkende en sprak van Russische propaganda. Hij waarschuwde de Russen. Die lopen volgens hem het risico zich in Syrië te verslikken, zoals de Sovjet Unie zich in de jaren tachtig in Afghanistan verslikte:

‘Niemand mag vergeten dat de Sovjet-strijdkrachten, die erg machtig waren tijdens de Koude Oorlog en Afghanistan binnenvielen, daar in een onderdanige positie vertrokken.’

Fuller

Zeker, de Sovjets hadden het zwaar in Afghanistan. Daar zorgden de door de VS gesteunde Moedjahedien voor.

Een belangrijke man bij het in stelling brengen van jihadisten uit onder andere Saoedi Arabië en Pakistan tegen de Sovjet strijdkrachten was de toenmalige CIA-agent Graham Fuller. In een Turkse context overigens geen onbekende die Fuller, zijn naam valt nogal eens in verband met een veelbesproken imam…

De Amerikaanse strategie om met de Moedjahedien in zee te gaan had een desastreuze weerslag. De jihadisten keerden zich uiteindelijk tegen de VS en hun bondgenoten, met een legendarische serie aanslagen door al-Qaeda als gevolg. De wereld worstelt daar nog mee. Niet in de laatste plaats omdat de Islamitische Staat (IS) uit al-Qaeda voortkwam.

Jahbat al-Nusra

Het duurde even, maar tegenwoordig is Davutoglu zo ver om IS als de dreiging te beschouwen die het is. Wat betreft andere in Syrië vechtende jihadisten is hij zo ver nog niet. Hij constateert dat IS slechts door tien procent van de Russische bommen wordt getroffen. De rest is zoals hij stelt voor de burgerbevolking en de ‘gematigde oppositie.’

Tot die gematigde oppositie behoort voor Davutoglu en zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) ook Jahbat al-Nusra. Toen deze eveneens uit al-Qaeda voortgekomen gezelligheidsvereniging door de VS op de lijst van terroristische organisaties werd geplaatst waren de protesten in Ankara in ieder geval niet van de lucht. Geruchten dat al-Nusra wapens uit Turkije ontving werden daar extra door in de hand gewerkt.

Reyhanli

Er ligt een stapel bewijzen over de verantwoordelijkheid van al-Nusra voor de aanslag in het Turkse Reyhanli van 2013. Dat deden deze jihadisten echter niet helemaal op eigen houtje, want er doken documenten op over betrokkenheid bij de aanslag van MIT, de nationale inlichtingendienst van Turkije.

Al-Assad werd als dader aangewezen, maar columniste Pinar Tremblay beschreef het als een false flag, met de intentie de VS tot een oorlog tegen de Syrische dictator te bewegen. MIT moet zeker tot dergelijke streken in staat worden geacht. Zo lekten in 2014 opnamen van gesprekken uit waarop MIT-hoofd Hakan Fidan zei dat hij met hetzelfde doel een aanslag in scene kon zetten op Süleyman Shah, de Turkse enclave in Syrië.

Het allesoverheersende streven van de AKP ten aanzien van Syrië blijft nu eenmaal de vestiging van een Moslim Broederschap-regime in Damascus. Dat doel heiligt alle middelen. Echter, zo stelt Davutoglu dus nu, geen Turkse invasie in Syrië

2003

Het is de vraag of de AKP-neuzen wat betreft het laatste echt in de dezelfde richting staan. Davutoglus baas, president Erdogan, reageerde namelijk iets anders op geluiden dat Turkije een oorlog in Syrië voorbereidt.

Erdogan verwees naar de controverse van 2003 over het Amerikaanse verzoek aan Turkije destijds om mee te werken aan een noordelijk front tegen Saddam Hoessein. Erdogan, die toen nog geen premier was, maar wel partijleider, was daar zeker toe bereid, maar een meerderheid AKP-volksvertegenwoordigers ging mee in de bezwaren onder de bevolking en stemde tegen Turkse deelname aan de Irak-oorlog.

Dat laatste leert hoeveel er is veranderd. Tegenwoordig zullen parlementariërs van de AKP het wel uit het hoofd laten om zich niet naar Erdogans wensen te schikken. Kon ook maar een keer gebeuren, want de meeste dwarsliggers van 2003 stonden bij de parlementsverkiezingen in 2007 niet meer op de kandidatenlijst. Uitzondering was Davutoglu. Ook hij was toen tegen medewerking aan een noordelijk front tegen Saddam Hoessein. Davutoglu was toen weliswaar geen volksvertegenwoordiger, maar adviseur van Erdogan. Zijn zonde uit 2003 werd hem kennelijk echter vergeven.

Militairen

Er waren andere gevolgen. Washington nam het de strijdkrachten in Turkije kwalijk dat ze de Amerikaanse belangen niet verdedigden. De verstandhouding van de Turkse generaals met het Pentagon liep daardoor ernstige averij op.

Erdogan kwam dat laatste prima uit, want de kans op een herhaling van de ‘postmoderne coup’ van 1997, waarbij de militairen zijn leermeester Necemettin Erbakan tot ontslag dwongen, werd zo een stuk kleiner. De Turkse geschiedenis leert immers dat militairen machtsovernames alleen mogelijk waren bij goede betrekkingen van de Turkse militairen met de VS.

Noord-Irak

Een andere gevolg was dat de Amerikanen door de Turkse weigering een beroep moesten doen op de Koerden in Noord-Irak, met als resultaat de vorming een regionale Koerdische regering in die regio na de val van Saddam Hoessein. Erdogan had daar uiteindelijk geen probleem mee. Massoud Barzani, de Koerdische leider in Noord-Irak werd zelfs een belangrijke bondgenoot van hem.

Een heel verschil met Syrië, waar Erdogan tegen iedere prijs het ontstaan van een Koerdisch gebied wil voorkomen. Hij is er nu dan ook zeer verontwaardigd over dat de Amerikanen weigeren de aan de PKK verbonden Koerdische Democratische Eenheidspartij (PYD) in Syrië als terroristisch organisatie aan te merken. Ongeveer even verontwaardigd als Washington zal zijn geweest toen Ankara weigerde al-Nusra als terroristische organisatie te beschouwen…

Aan tafel

Erdogan brengt de kwestie uit 2003 over Turkse deelname aan de Irak-oorlog nu, in de context van Syrië, in herinnering. Hij zegt dat Turkije niet nogmaals de vergissing van destijds mag maken. Had de AKP destijds wel met de wensen van de VS meegegaan dan had Turkije volgens hem nu ‘een plaats aan de tafel’ gehad wat betreft Irak. Deze uitspraak werd door waarnemers beschouwd als signaal dat Erdogan een Turkse inval in Syrië wel ziet zitten.

Erdogan spreekt vaak in vage vergelijkingen waarvan de essentie achteraf kan worden ontkend. Zijn mediavrienden zijn stukken explicieter. Zo hebben we daar Ibrahim Karagül, de hoofdredacteur van de zeer Erdogan-gezinde krant Yeni Safak. Hij dacht er op 4 februari, de dag waarop Rusland het vermoeden over Turkse plannen tot een invasie van Syrië bekendmaakte, als volgt over:

‘Het wordt tijd voor Turkije om een aantal bittere feiten onder ogen te zien. Turkije mag en zal geen situatie in Syrië accepteren die strijdig is met de Turkse belangen. Als Iran en Rusland, waarvan de argumenten voor een interventie erg zwak zijn, dit land kunnen binnenvallen en gebieden nabij onze grens bombarderen, Syriërs naar Turkije verdrijven en Turkije vanuit Syrië aanvallen, dan heeft Turkije meer dan realistische redenen [tot een aanval].’

Fiasco

De woorden van Karagül liegen er niet om, maar hoe denkt uw columnist over de kansen op een Turkse invasie van Syrië? Die schat hij niet erg hoog in. Erdogan kan Karagül hard laten blaffen, maar dat illustreert vooral zijn frustratie over het Turkse fiasco ten aanzien van Syrië.

Inhaken op de Russische beweringen is daarnaast een aardige strategie van Erdogan om de publieke opinie te bespelen met het oog op zijn streven naar een presidentieel systeem. Veel Turken zien nu eenmaal graag een ‘echte kerel’ aan het roer staan (wellicht dat ze daarom twee decennia terug op Tansu Ciller stemden…)

Consequenties

Mocht het evenwel toch tot een Turkse invasie van Syrië komen dan kunnen de consequenties niet gering zijn. Het staat verre van vast dat Turkije eventjes de overwinning naar zich zal trekken tegen Rusland.

De Russische president Poetin gaf wat dat betreft een paar weken geleden een aardig visitekaartje af door weer eens een Russisch gevechtsvliegtuig over Turks grondgebied te laten scheren.

In tegenstelling tot op 24 november jl., toen een Russische su-24 door Turkse F-16’s werd neergehaald, wist het toestel nu te ontsnappen. Het bleef bij luide Turkse protesten. Maar dit keer ging het dan ook niet om een antieke su-24, maar om een veel modernere su-34, een toestel waar de niet meer zo kakelverse F-16’s weinig tegen kunnen uitrichten. Bij een invasie van Syrië kan dat Turkije behoorlijk opbreken.

Wraak

Geen Turkse invasie van Syrië dus, maar hoe dan de aan het begin van dit artikel genoemde verklaring van het Russische ministerie van Defensie te begrijpen? Ach, de Russen zouden graag wraak nemen op het neerhalen van de su-24 en dat gaat alleen lukken als ze Turkije weten te provoceren tot een operatie in Syrië. Rusland weet dat Turkije dan niet op steun van de NAVO kan rekenen. Daartoe is het bondgenootschap alleen verplicht in het denkbeeldige geval waarin Rusland de aanval op Turkije opent.

Rusland kent Erdogan als een president die geruchten over plannen tot een invasie van Syrië niet zoals Davutoglu simpelweg ontkent, maar het verhaal juist tracht aan te dikken via zijn eigen uitspraken en die van zijn vrienden in de media.

Erdogan heeft al zo vaak gedreigd, maar telkens zonder ergens navolging aan te geven. Wellicht speculeren de Russen erop dat ooit het moment komt waarop hij er niet mee wegkomt bij zijn achterban om na A niet B te zeggen.

Maar verder heeft Davutoglu dus waarschijnlijk gelijk als hij stelt dat het hele verhaal om Russische propaganda draait.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)