Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Het leek na de aanslag begin deze week in Istanbul snel duidelijk. De identiteit van de dader was al na een paar uur bekend. Dat hij zich in opdracht van de Islamitische Staat (IS) nabij een groep Duitse toeristen opblies eveneens.
In de daarop volgende dagen volgde onzekerheid. De Duitse minister Thomas de Maiziere twijfelde tijdens zijn verblijf in Turkije over de opgegeven identiteit van de dader. Volgens hem moest nog maar blijken of de gevonden identiteitskaart toebehoorde aan Nabil Fadli, de veronderstelde dader.
Volgens bronnen binnen veiligheidsdiensten wordt naar familieleden van Fadli gezocht om via DNA-onderzoek te bevestigen dat hij de aanslag pleegde. Zekerheid daaromtrent is er dus nog niet.
Asiel
Fadli trok een week voor de aanslag naar Istanbuls wijk Zeytinburnu om daar asiel aan te vragen, met als argument dat zijn familieleden in Syrië het slachtoffer werden van IS.
Raadselachtig waarom Fadli asiel aanvroeg als hij naar Turkije kwam om zich daar korte tijd later op te blazen. Een bijna even groot raadsel is dat vrijwel niemand in de Turkse media daar vragen over stelt.
Toen Fadli asiel aanvroeg was hij in gezelschap van vier personen. Er werden in verband met de aanslag zeven aanhoudingen verricht, maar het is onduidelijk of die vier zich daartoe behoren.
Veder is onduidelijk wat de exacte banden van Fadli met IS waren. Er is ook nog geen verantwoordelijkheid opgeëist voor de aanslag. Terwijl IS dat bij een aanslag in Indonesië een paar dagen later vrijwel direct deed.
Hoewel premier Davutoglu binnen een paar uur al wist dat de aanslag naar IS verwees, hielden regeringsgezinde kranten een paar dagen later Moskou en/of Damascus verantwoordelijk. De pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) hield het daarentegen op de Turkse diepe staat.
Los van alle vragen valt een verschil op met eerdere aan IS toegeschreven aanslagen in Turkije. In Ankara en Suruc werd gebruik gemaakt van elektronische ontstekingsmechanismen, maar in Istanbul werd de aanslag gepleegd met simpele handgranaten. Er zat een paar seconden tussen het moment waarop de dader de pin uit die dingen trok en de explosie. Een toeristengids raakte gealarmeerd toen ze een klikgeluid hoorde en wist door paniek te slaan meer slachtoffers te voorkomen. Zij verdient een lintje.
Sedat Peker
Een paar uur later hield president Erdogan een toespraak tijdens een jaarlijkse bijeenkomst van ambassadeurs in Ankara. Hij stond opvallend kort stil bij de aanslag. Veel meer aandacht had hij voor een door meer dan 1000 academici ondertekende petitie, waarin ten aanzien van de oorlog in Zuidoost Turkije opgeroepen werd tot onderhandelingen en een einde van de uitgaansverboden. Erdogan beschuldigde de academici woedend van ‘verraad’.
Onder de ondertekenaars van de petitie bevinden zich academici die als ‘wijze mannen’ aan het vorig jaar beëindigde vredesproces waren verbonden. Anderen brachten adviezen uit ten aanzien van een nieuwe grondwet. Zij hebben daardoor banden met de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Nam niet weg dat Erdogan ook hen voor geteisem uitmaakte.
Een dag later werd Erdogans offensief tegen de academici kracht bijgezet door Sedat Peker, een extreemrechtse crimineel die in de afgelopen decennia vaker is veroordeeld, maar opvallend genoeg telkens weer snel vrijkwam. Peker verheugde zich erop om ‘onder het bloed’ van de ondertekenaars ‘te douchen.’
In de jaren negentig maakte Peker deel uit van een in drugs handelende en moordende bende waarvan het bestaan bekend werd na een auto-ongeluk nabij het plaatsje Susurluk. De verstrengeling van extreemrechts, maffia, politiek en veiligheidsdiensten kwam daarbij genadeloos op straat te liggen.
Later werd Peker veroordeeld in verband met Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de AKP en de beweging rond imam Fethullah Gülen.
Ergenekon was een farce en leidde ertoe dat tientallen burgers jarenlang onschuldig achter de tralies zaten. Een even groot schandaal was dat in verband met Ergenekon veroordeelde misdadigers als Peker op vrije voeten kwamen nadat Erdogan en Gülen in een conflict met elkaar waren beland.
Ergenekon behoort tot het verleden, maar het schandaal blijft: terwijl tientallen journalisten in Turkse gevangenissen zitten wegens kritiek op de regering lopen schurken als Peker vrij rond.
Is de diepe staat van vroeger uit haar as herrezen? Misdaad en politiek lijken nog altijd aan elkaar verbonden. Tijdens een trouwfeest van een berucht AKP-trol vorig jaar had Peker een ontmoeting met Erdogan. Dat bleek uit in kranten verschenen foto’s. Als we dit naar een Nederlandse context verplaatsen komt het neer op Mark Rutte die tijdens een feestje Willem Holleeder spreekt…
Ontslagen en arrestaties
Direct na Erdogans tirade tegen de academici begon de onderwijsraad YÖK een onderzoek naar hen. Een dag later vielen de eerste ontslagen en daar bleef het niet bij. De politie hield vervolgens tientallen academici aan. Ze werden later op de dag vrijgelaten, maar er blijft hen vervolging boven het hoofd hangen. De intimidatie liegt er niet om; de boodschap was duidelijk: wie kritiek heeft op de regering kan vervolging verwachten.
Na de journalistiek is nu de wetenschap aan de beurt. What’s next? Vervolging van kritische kunstenaars? Ik zou er niet van opkijken, te meer omdat schrijvers en muzikanten soortgelijke petities voor vrede hebben ondertekend.
Met de atmosfeer van een heksenjacht begint Turkije op de VS tijdens de McCarthy-periode te lijken. Overeenkomsten met de jaren na de staatsgreep van 1980 liggen eveneens voor het oprapen, aangezien de vorig jaar overleden juntaleider Kenan Evren ook kritische academici liet vervolgen. Dezelfde Evren aan wie de AKP schatplichtig is omdat hij de weg opende naar meer religieuze invloed op de samenleving.
Er is veel veranderd in Turkije; veel ook niet…
Diyarbakir
Door nadruk te leggen op onderhandelingen riepen de academici niet alleen de regering op tot het neerleggen van de wapens, maar impliciet ook de Koerdische PKK. Dat ze de PKK niet meer expliciet opriepen tot een einde van het geweld leidde tot kritiek, en niet alleen van de AKP. Een van de ondertekenaars pareerde dat met het argument dat hij wel banden heeft met de staat, maar niet met de PKK.
In ieder geval werden de academici voor schut gezet door de PKK toen die later in de week een afschuwelijke aanslag pleegde op een politiegebouw in Diyarbakir, waarbij nota bene een paar kinderen om het leven kwamen.
Sympathisanten van de PKK zullen stellen dat van de operaties door Turkse veiligheidsdiensten in het Zuidoosten ook kinderen het slachtoffer worden. Dat laatste kan niet ontkend worden, maar wie zich aan de morele degeneratie van een ander spiegelt maakt duidelijk zelf geen haar beter te zijn.
De aanslag in Diyarbakir werd krachtig veroordeeld door HDP-leider Selhattin Demirtas. Hem wordt verweten dat hij zich ondergeschikt opstelt ten aanzien van de PKK, door de eis daarvan tot zelfbestuur te bevestigen. Dat is echter niet hetzelfde als het goedkeuren van de door de PKK gehanteerde methoden. Althans, voor Demirtas, want bij de AKP zal men daar ongetwijfeld anders over denken. Daar staat aandringen op zelfbestuur gelijk aan terrorisme. Sterker nog, alleen een oproep tot vrede komt daar voor de AKP al op neer.
Dat laatste kunnen de academici die als gevolg van de petitie vervolgd worden gaan ervaren. Zeker, zij hadden de PKK meer expliciet kunnen veroordelen, maar op zich past hun petitie binnen de vrijheid van meningsuiting, wat een onverbrekelijk onderdeel is van democratie. In Turkije bestaat echter geen vrijheid van meningsuiting en daardoor ook geen democratie.
Pessimisme
De afgelopen week stemt me pessimistisch. Bleef het bij een aanslag in Istanbul dan zouden westerse toeristen na een paar maanden waarschijnlijk over hun schrik heen zijn en de stad weer bezoeken. Volgt nog een aanslag op buitenlanders dan wordt de Turkse toeristensector echter voor langere tijd desastreuze schade toegebracht, wat ernstige gevolgen zou hebben voor de economie. Daar schiet niemand iets mee op.
Verder levert de oorlog in het Zuidoosten een totaal uitzichtloze situatie op. De haat die de operaties in het gebied onder de plaatselijke bevolking doen ontstaan levert niets anders op dan een garantie voor nog eens vele decennia aanslagen, en daarmee oorlog. Zoals de in het verleden gegenereerde haat garant staat voor de huidige oorlog.
Onderhandelingen dan? Ben ik een voorstander van. Maar alleen nog omdat het tot een wapenstilstand leidt waarbinnen in ieder geval voor een bepaalde periode geen aanslagen en operaties meer plaatsvinden. Verder verbind ik er weinig hoop aan.
Onderhandelingen kunnen alleen tot een structureel resultaat leiden bij een minimum aan wederzijds vertrouwen, en uiteraard bij een serieuze intentie tot vrede. Daar ontbreekt het in beide kampen volstrekt aan. Daarom heb ik ook nooit veel fiducie gehad in een positieve uitkomst van het zogenaamde vredesproces van de afgelopen jaren.
Dat de PKK tijdens die wapenstilstand gewoon doorging met het verzamelen wapens en explosieven zegt genoeg. Dat Erdogan alleen wilde onderhandelen in het kader van zijn ambitie rond een presidentieel systeem eveneens.
Het komt er simpelweg op neer dat aan geen van beide kanten echte interesse in vrede bestaat. Verandering lijkt wat dat betreft in de huidige omstandigheden verder weg te liggen dan ooit.
Kortom, ik zie er geen gat meer in. Dan maar vrede hebben met oorlog? Een onverdraaglijke gedachte. Om doodziek van te worden.
Ik besteed deze dag verder maar met het kijken naar mooie kunst. Hopelijk weet ik daar de enorme bende in Turkije tijdelijk mee uit mijn systeem te werken…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
De gevonden identiteitskaarten bij een aanslag behoren tot de verdachten alleen in Frankrijk en de USA..in Turkije is dat onmogelijk..is dat geloofwaardig?
Enig idee wat de HDPKK’ s zelfbestuur inhoud? Het is totaal onmogelijk volgens de grondwet waar je steeds op terugvalt als het jou uitkomt.
Vrijheid van meningsuiting in deze moeilijke tijden is goed genoeg voor Turkije, dit heeft verder geen invloed op de democratie. Ook voor een mening moet een grens zijn, je kunt niet alles zeggen onder de mom van meningsuiting.
Hey naam jatter!!
Inderdaad jah wanneer hoidnjij je momd eens dicht en stop je met het spruien van je rascistische achterlijke denkbeelden hier?
Als je het storend vindt lees je mijn reacties niet, niemand dwingt jou daartoe. Als je het wel leest en wilt reageren,gedraag je dan als een volwassene en niet als een klein kind. Je hoeft het met mij niet eens te zijn maar dat gescheld telkens geeft aan dat jouw leef en denk niveau wel erg laag ligt..kijk eens naar je eigen gedrag kerel. Jij bent één van de grootste haatzaaiers hier op de forum.
Onderhandelingen zullen er voorlopig niet komen, met terroristen valt niet te onderhandelen. De PKK moet koste wat het kost vernietigd worden. De PKK steunende Koerdische bevolking zal uiteindelijk zijn steun in de PKK opgeven, dat zie je nu al steeds meer gebeuren, de rotte appels zullen uiteindelijk wegrotten onder de grond. Degene die nu zwaar getroffen worden zijn de echte Koerdische bevolking, die geen banden hebben met de HDPKK, dus de normale burger..de goede Koerden, die normaal leven en geen vlieg kwaad doen.