Erdogans resultaten in Brussel moeten nog blijken (COLUMN)

3
4

RTE brindex

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Gesteund door de vrees in de EU voor de komst van Syrische vluchtelingen, en met een aanbod in zijn jaszak om die op te vangen, trok president Erdogan vorig weekend naar Brussel. De verwachtingen waren hooggespannen bij Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) en zijn medestanders in binnen- en buitenland. Ze zouden in Brussel eens leren wie de sterkste man is in Europa.

Guardian

En zowaar, als je de Britse kranten las ging je geloven dat er een Europese knieval voor Erdogan in het verschiet lag. ‘Geconfronteerd met een migrantencrisis en de dreiging van de Islamitische Staat (IS) is Brussel in wanhoop gedwongen tot een samenwerking met de Turkse president’, schreef The Guardian. Wow!

De wanhoop werd nog verder onderstreept in the Financial Times met een citaat van een Europese politicus die zei: ‘We gaan een regering omarmen die ons in het geheel niet aanstaat.’

Als je het zo las leek het alsof Erdogan niets geweigerd kon worden in Brussel. In de praktijk liep het anders.

PYD/YPG

Zoals te verwachten viel maakte Erdogan een zwaar punt van ‘de strijd tegen het terrorisme.’ Hij stoort zich mateloos aan het feit dat de Koerdische PKK wel, maar de daaraan verbonden Democratische Eenheidspartij (PYD) en de Volksbeschermingseenheden (YPG) in Syrië niet als terroristische organisaties worden aangemerkt door de Europese landen.

Erdogan hoopte daar verandering in te brengen, maar dat zat er niet in. Het aandeel van de PYD en de YPG in de door de VS geïnitieerde campagne tegen IS wordt daarvoor als te belangrijk beschouwd in Europa. IS kan voor Erdogan dan niet zo veel voorstellen vergeleken met de PKK, maar in de EU zit de schrik er nog altijd goed in met al die rollende hoofden in Syrië.

Veilige zone

Verder legde Erdogan weer eens het Turkse plan op tafel over een no fly zone en een ‘veilige zone’ in Noord Syrië. Erdogan koppelt dat laatste aan de opvang van vluchtelingen. Zij zouden gehuisvest kunnen worden in drie in Noord-Syrië te verreizen containersteden. Met Europese financiële steun wel te verstaan.

In Europa noch de VS heeft ooit veel enthousiasme bestaan voor een veilige zone in Syrië. Er is dan ook geen westers land te vinden dat troepen wil leveren voor het beschermen van dit gebied, waarvan iedereen begrijpt dat Erdogan er geen Koerden duldt. Dat zich in dat laatste zijn belangrijkste motivatie bevindt tot een veilige zone kan hij evenmin verhullen.

Verder bestaat in de EU gevoeligheid voor het Russische argument dat een veilige zone een inbreuk zou vormen op de territoriale soevereiniteit van Syrië. Er is ook een resolutie van de VN-veiligheidsraad voor nodig is, en die zit er met een Russisch veto niet in.

Het concept van een veilige zone is nu bovendien achterhaald door de Russische interventie van in Syrië. Zoals de Turkse journalist Fehim Tastekin schreef is daar een zone door in Noord-Syrië ontstaan, maar dan wel een onder Russische controle. Wanneer het Turkse plan alsnog doorgevoerd wordt zou dat tot een confrontatie leiden waar Washington zich niet aan wil wagen.

Ook met zijn bereidwilligheid om vluchtelingen op te vangen kon Erdogan in Brussel niets veranderen aan de Europese bezwaren tegen een veilige zone. De voorzitter van de Raad van Europa, Donald Tusk, zei weliswaar dat er over het voorstel gesproken kan worden, maar dat leek eerder bedoeld als pappen en nathouden van Erdogan dan dat er een serieuze intentie achter stak.

Concept actieplan

Rond het Turkse plan om met financiële steun van de EU meer vluchtelingen op te vangen werd een ‘concept actieplan’ opgesteld, maar tot een overeenstemming daarover moet het nog komen. Het eerste voorstel wees Erdogan een paar dagen later al af: er werd te weinig geld geboden.

Geld speelt een hoofdrol. Erdogan zou Erdogan niet zijn als in die zin niet ergens een addertje onder het gras schuilgaat. De dubbele agenda bestaat er volgens een ervaren waarnemer in Istanbul uit dat Erdogans vrienden in de aannemerswereld met dat Europese geld vette contracten binnen kunnen slepen voor de bouw van onderkomens voor vluchtelingen. En die aannemers geven dan vervolgens weer ‘donaties’ aan door Erdogans familieleden bestierde ‘liefdadigheidsinstellingen’.

Ten aanzien van het in Turkije levende verlangen naar een versoepeling van de visumregels voor naar Europa reizende Turken, toonde Europese Commissie-voorzitter Jean Claude Juncker zich tegenover Erdogan een voorstander. Juncker beslist daar echter niet in zijn eentje over en er zullen in Europa beslist heel wat tegenstanders blijven van minder strenge visumeisen voor Turken. Jammer, want het blijft toch vreemd dat de burgers van een land waarmee al zo lang wordt onderhandeld over toetreding nog altijd veel beperkingen worden opgelegd bij het reizen naar Europa.

Democratisering en mediavrijheid

De voorzitter van het Europees Parlement, Martin Schulz, verklaarde na afloop van zijn gesprek met Erdogan dat vrijheid voor de Turkse media bovenaan zijn lijstje met gespreksonderwerpen had gestaan. Hij zei dat daar onder Europarlementariërs zorgen over leven die in Turkije ter harte genomen zouden moeten worden.

Uit de manier waarop Schulz zich uitdrukte klonk echter geen erg hoge urgentie. Zonder vluchtelingenprobleem had hij het zeer waarschijnlijk strenger gesteld. Zo droeg Schulz bij aan het lichte klimaat van concessie in Brussel over Erdogans ondemocratische tendensen.

Erdogans medestanders zullen deze relatieve verschuiving interpreteren als blijk van zijn politieke inzicht en internationale status. In essentie valt dit voordeel voor Erdogan echter te herleiden tot de geografische ligging van Turkije, nabij de zuidflank van Rusland en grenzend aan zowel Iran als het instabiele Midden-Oosten.

De plaats van Turkije op de landkaart speelde bijvoorbeeld ook een rol bij de staatsgreep van 1980 in dat land. De situatie van toen verschilt natuurlijk in tal van opzichten met die van nu, maar er is ook een raakvlak.

Zoals de VS zich destijds onbewogen toonden over de misdaden van de militaire junta, omdat een ‘stabiel regime’ in Turkije daar welkom was na de revolutie in buurland Iran, zo toont Martin Schulz zich nu ietsje onverschilliger over Erdogans druk op de media omdat Turkije een voor de hand liggende buffer is tegen de vluchtelingenstroom uit buurland Syrië.

Anders gezegd: na de coup van 1980 kon de militaire junta mede een schrikbewind voeren door de bijzondere locatie van Turkije, terwijl dat laatste Erdogan nu in de kaart kan spelen bij het afbreken van de democratie.

Voortgangsrapport

Of de EU haar kritische standpunten over Turkije blijvend gaat herzien zal waarschijnlijk blijken uit het binnenkort te verschijnen EU-voortgangsrapport rond de toetreding van Turkije. Oorspronkelijk zou dat er op 13 oktober komen, maar dat wordt een week later. Op 14 oktober begint een EU-top en het werd ongewenst geacht dat het verschijnen van het rapport daarmee samenvalt.

Wordt de toon ook in het voortgangsrapport zachter over bijvoorbeeld de druk op de media dan is er pas echt sprake van een klap in het gezicht van de Turken die in tegenstelling tot de AKP-aanhang wel hechten aan vrijheid van meningsuiting en democratisering.

Daarmee lopen we echter op de zaken vooruit, want het is goed mogelijk dat de vluchtelingencrisis geen invloed heeft op de beoordeling van mensenrechten en democratisering in het voortgangsrapport en dat de kritiek daarin onverminderd hard zal zijn. Kwestie van afwachten.

Het voortgangsrapport zal ook van betekenis zijn ten aanzien van de heropening van onderhandelingspunten over EU-toetreding, iets waar Erdogan in Brussel eveneens zijn hoop over uitdrukte. Aan het rapport zou – voor het eerst – een serie aanbevelingen voor de toekomstige regering van Turkije vastgeniet zijn die tot een versnelde heropening van onderhandelingspunten kunnen leiden. Of het daar inderdaad van zal komen ligt echter aan de aard van die aanbevelingen en uiteraard aan de bereidwilligheid van die nieuwe regering om er gevolg aan te geven.

Koning

Over het geheel genomen moet in een aantal opzichten dus nog blijken wat Erdogan overhield aan zijn reis naar België. Wat blijft is dat hij met veel respect werd ontvangen door de Belgische koning – compleet met Leopoldsorde. Kan hij mooi als argument gebruiken tegen critici die menen dat Turkije al zijn krediet heeft verspeeld in de wereld door zijn antiwesterse uitspraken over de laatste jaren.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

3 REACTIES

  1. Zeer waarschijnlijk zal ik er binnenkort op terugkomen, maar vooralsnog moet me van het hart dat vandaag een zwarte dag is, gezien de aanslag in Ankara waarbij 86 personen de dood vonden. Een van de zwartste dagen uit de Turkse geschiedenis…

  2. Inderdaad verschrikkelijk. Wat een toestand en wat een leed voor Turkije. Zo doorgaand lijkt het land inderdaad af te glijden naar een burgeroorlog – maar dan een die zich heeft verplaatst naar de straten van Ankara. Was het de PKK? Maar die hebben er toch het minst belang bij om 86 landgenoten op te blazen. Wie wint dan wel bij een chaos – drie weken voor de verkiezingen? Het zal toch niet waar zijn dat ….

  3. In 6 dagen kan veel veranderen.
    Zo kan een land ondergedompeld in 3 dagen van rouw in voetbal-extase geraken en Nederland uit de EK wedloop knikkeren, en in net zo extreme mate kan de schrijver van deze column in 5 dagen tijd vreselijk ongelijk krijgen in alle suggesties die hij schrijft in deze column.
    .
    Het is 15 Oktober. Frans Timmermans gaat op bezoek in Turkije om het enorme probleem van Europa, namelijk de Syrische vluchtelingenstroom te bespreken. De besprekingen verlopen opmerkelijk voorspoedig. Natuurlijk ook omdat het gastvrije Turkije van president Erdogan de Syrische vluchtelingen in veel mindere mate als ‘een probleem’ ervaren dan de kille EU. Dus Timmermans kan eigenlijk vrij snel spijkers met koppen slaan als hij het verzoek tot medewerking tot het indammen van de vluchtelingenstroom bij de Turkse minister van Buitenlandse zaken op tafel legt. Het leidt ertoe dat Timmermans onverwacht snel op zijn volgende adres terecht kan, namelijk bij premier Davutoglu, waar de besprekingen eveneens zeer voortvarend verlopen. En dus mag Timmermans nog wat ruimte inruimen voor het belangrijkste (eigenlijk niet geplande) bezoek, namelijk die aan president Erdogan. En ook dat loopt als een trein.
    .
    Het blijkt dat het probleem van de EU -Syrische vluchtelingenstroom – voor Turkije helemaal geen probleem is. Sterker, terwijl het voor vele Europese politieke partijen een prominent onderwerp is om zich te profileren en zich tegen vreemdelingen, en dan moslims in het bijzonder af te zetten, heeft geen enkele Turkse politieke partij hier een speerpunt van gemaakt in zijn partijprogramma. En dat terwijl in Turkije toch de verkiezingen voor de deur staan.
    Maar goed, ik zei al eerder, met name noordelijke Europeanen hebben traditioneel moeite om hun welvaart met gasten te delen, in tegenstelling tot gastvrije Turken. Nuance: mediterrane Europeanen zijn al een stuk gastvrijer, zoals bijvoorbeeld Grieken of Zuid-Italianen.
    Ook blijkt het probleem van Turkije juist weer niet zo’n heel groot probleem voor de EU, namelijk de wens dat Turken zonder visum eindelijk vrij door Europa kunnen reizen. Nu is dat ook eigenlijk een sigaar uit eigen doos, want dit was al bij Verdrag van Ankara in 1963 (!) overeen gekomen, alleen hield de EU zich er nooit aan.
    Ook geld is ineens een minor issue geworden. Maar liefst 3 miljard euro kwam er plotseling uit de diepe zakken van Timmermans tevoorschijn, daar waar de EU zich jarenlang niet aan haar financiële toezeggingen jegens Turkije had gehouden en Turkije alles in haar eentje had mogen oplossen. Maar nu dat het (financiële) probleem de EU wandelend in komt gelopen is er ineens veel mogelijk. ‘Als ze maar wegblijven’ is het motto.
    Zelfs de toetredingsonderhandelingen gaan weer in gang gezet worden.
    Onder druk wordt alles vloeibaar. Blijkbaar zijn de mensenrechten toch niet zo’n probleem. Blijkbaar worden de collega’s van Peter edel die in de Turkse gevangenissen zitten even iets minder opgemerkt.
    Overigens terecht in mijn ogen, want het blijven minor issues ten opzichte van de eerder genoemde onderwerpen natuurlijk.
    .
    Maar goed, terugkomend op de vraag wat nu eigenlijk de resultaten zijn van Erdogan’s bezoek aan Brussel, en daaruit voortvloeiend het wederbezoek uit Brussel van de heer Timmermans, kunnen we gerust antwoorden dat die significant zijn voor Turkije, en voor iedere individuele Turk. De gevolgen van de binnen gehaalde buit uit de onderhandelingen gaat verstrekkende gevolgen hebben voor alle Turken.
    .
    Het frappante is natuurlijk, dat deze voordeel situatie onbedoeld is ontstaan door de natuurlijke gastvrijheid van de Turk en de genereuze opstelling van de Turkse regering onder leiding van de AKP om zoveel Syrische buren op te nemen en onderdak te bieden.
    Dat velen van hen uiteindelijk hebben besloten verder te reizen richting Europa is meer te wijten aan het feit dat mensen op zoek gaan naar ‘het beste’ als ze eenmaal aan de veiligheid in Turkije zijn gewend. Terecht of onterecht, daarover heb ik geen oordeel, maar het zorgt er in ieder geval voor dat Europa ook zijn deel van het probleem krijgt en niet langer weg kan kijken.
    .
    Tot slot wil ik nog een heel belangrijke conclusie trekken:
    Ik wil president Erdogan roemen om de wijze hoe hij tot hier is gekomen. Niet eerder liep een Turkse leider weg van onderhandelingen omdat hij weigerde zich te vernederen ten opzichte van de Europese ‘superieure’ staten, vertrouwend op zijn eigen kracht en waardigheid.
    De dag waarop de EU zou moeten erkennen dat het niet zonder een gelijkwaardig partnerschap met Turkije zou kunnen zou een keer aanbreken. Erdogan wist dat als geen ander.
    En nu dat die dag is aangebroken zit hij namens alle Turken met een rechte rug en opgeheven hoofd op gelijkwaardig niveau aan de onderhandelingstafel en mag hij zonder schroom zijn eisen op tafel leggen, die nu door de EU 1 voor 1 knarsetandend moeten worden ingewilligd.
    Ik weet dat velen in Turkije het niet uit kunnen staan dat dit op het conto van president Erdogan staat, maar als ze enigszins over hun eigen schaduw heen zouden kunnen stappen dan zou ze dit een enorm trots gevoel als Turk moeten geven en zouden ze stiekem toch een klein beetje ook trots moeten zijn op hetgeen Erdogan hier heeft bereikt.
    .
    En heel misschien kunnen ze zelfs zo objectief zijn om een klein beetje terug te komen van de beschuldigingen die zij jarenlang hebben geuit dat Erdogan alleen maar uit zou zijn geweest op islamisering en zich zou afkeren van de EU. Nu blijkt toch echt dat lidmaatschap van de EU nog altijd hoog op zijn agenda staat, want anders zou hij dit punt niet inzetten in deze belangrijke onderhandelingen en daarmee zijn krediet verminderen.
    Nu blijkt dat Erdogan simpelweg als geen ander inziet dat je het ijzer moet smeden als het heet is, en het geen zin heeft om aan een dood paard te trekken op het moment dat er bij de wederpartij toch geen enkel gevoel van urgentie is voor toetredingsonderhandelingen. Hij blijkt nu zijn energie heel efficiënt te hebben ingezet op andere onderwerpen waar op dat moment meer rendement viel te halen en nu haalt hij uitgesteld alsnog maximaal Europees rendement, en dat in 1 week tijd.
    .
    Is dit zo voldoende antwoord op uw stelling heer Edel?

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here