De AKP en de Palestijnen (COLUMN)

4
10

pal flag index

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Er bestaat veel kritiek op de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Vaak wordt die gepareerd met de kritische opstelling van de AKP ten opzichte van Israël en de solidariteit met de Palestijnen van Erdogan & Co.

Dat argument wordt niet zelden aangevuld met ongefundeerde aantijgingen over banden van de AKP-kritische publicist met Israël, of zelfs met de inlichtingendienst daarvan, de Mossad. Bewijzen hoeven niet geleverd te worden. Een samenzweringstheorie is voor menig AKP-medestander op zich al genoeg bewijs.

Met het Israël-argument worden veel misstanden in Turkije vergoelijkt. Van misdaden tegen minderheden, de vervolging van journalisten en ondemocratische praktijken tot falend economiebeleid. Voldoende reden om de pro-Palestijnse opstelling van de AKP nader te beschouwen.

Vlag

Turkije steunde het voorstel om de Palestijnse vlag bij de Verenigde Naties te laten wapperen. Dat is een feit, maar tegelijkertijd verre van uitzonderlijk, want dit voorstel werd door een meerderheid van 119 VN-landen goedgekeurd.

Wat vooral opvalt is het selectieve karakter van de solidariteit die de AKP met de Palestijnen toont. Dat merk je al in Istanbul. Islamitische initiatieven tegen Israël krijgen daar alle ruimte, maar het seculiere Palestina Comité dat er gevestigd was ging ten onder nadat de voorzitster naar West-Europa moest vluchten. Er hing haar op basis van een vage associatie met een verboden verklaarde ’terroristische’ organisatie een langdurige gevangenisstraf boven het hoofd.

De dame in kwestie is zwaar invalide (zonder krukken kan ze niet lopen) en heeft nooit een vlieg kwaad gedaan. Maar we weten hoe het gaat in Turkije. Aansluiten bij de idealen van een verboden dan wel terroristische organisatie wordt hier vaak geïnterpreteerd als actieve betrokkenheid. Zo gaat het al decennia. Onder de AKP kan dan veel zijn veranderd in Turkije, maar op dit punt helemaal niets.

Hamas

Ondertussen sluit de AKP zelf aan bij de ideologie van Hamas, een organisatie die gewapende acties zeker niet schuwt, wat dus ook een associatie met terrorisme oplevert. Dat AKP-politici om die reden zouden moeten vluchten is echter onvoorstelbaar.

De warme gevoelens van de AKP voor Hamas zijn verklaarbaar, want beide kennen een oorsprong in en een verbinding met de Moslim Broederschap.

Andere organisaties dan Hamas die tegen het Israëlische apartheidssysteem strijden worden nagenoeg genegeerd door de AKP, vooral als ze seculier georiënteerd zijn. Hierbij past de opmerking dat Hamas door die andere organisaties, ondanks veel inzichtelijke verschillen, wel degelijk beschouwd wordt als onderdeel van de Palestijnse strijd.

Kortom, de AKP staat voor de islamisering van de Palestijnse strijd. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het de AKP niet zo zeer om de Palestijnse zaak gaat, als wel om die van Hamas, en daarmee van de Moslim Broederschap.

Onder seculiere Palestijnse activisten leidt dat laatste tot niet geringe ergernis. Een van hen zei:

‘Erdogan steunt Palestina niet omdat het Palestina is, maar om de Moslim Broederschap.’

Een andere seculiere Palestijnse activist sloot daarbij aan:

‘Turkije behandelt ons alsof we allemaal tot Hamas behoren. Voor mij geldt dat Hamas, ondanks haar fouten in het verleden en haar pogingen om ons een levensstijl op te dringen, een verzetsorganisatie is die voor een ieder van ons strijd. Dat wil zeggen, voor de bevrijding van Palestina. Dat neemt echter niet weg dat Turkije voor Palestina als geheel open zou moeten staan.’

PFLP

Hamas kan zich dan gesteund voelen door de AKP, maar andere Palestijnen hebben vaak weinig op met de Turkse regeringspartij. Zulfikar Shiverjo, de leider in Gaza van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP) heeft geen enkele boodschap aan de woorden van president Erdogan. Hij noemt hem zelfs ronduit ‘een leugenaar’. Shiverjo:

‘Turkije heeft geen andere rol dan Hamas ervan te overtuigen de eisen van Israël en de VS te accepteren….Turkije tracht invloed te creëren. Het gebruikt het Midden-Oosten om de EU ervan te verzekeren dat het een alternatief in de aanbieding heeft. Maar als Turkije ooit volledig EU-lid wordt, dan zal het de Palestijnse zaak vergeten… Erdogan gebruikt Gaza voor zijn eigen belangen.’

Shiverjo verwijt Turkije verder de Palestijnen te verdelen door de nadruk op Hamas te leggen. Daarbij is hij kennelijk niet onder de indruk van de poging die in Turkije werd ondernomen om Hamas en Fatah nader tot elkaar te brengen:

‘Dat beleid werkte de afgelopen zeven jaar. Met Hamas en Gaza en Fatah in de West Bank is de politieke eenheid van de Palestijnen verdeeld geraakt.’

Dergelijke meningen onder Palestijnen beperken zich niet tot de PFLP. Ook de voormalige Palestijnse justitieminister Ali Khasan zei vorig jaar dat de AKP de Palestijnse kwestie terug heeft gebracht tot een Hamas-kwestie. En daarmee tot een religieuze kwestie. Aldus gaat de AKP er totaal aan voorbij dat de bevrijding van Palestina voor erg veel Palestijnen los staat van religie.

Venezuela

Hoewel Palestijnen Erdogans ferme uitspraken richting Israël zeker vermakelijk vinden, zien velen onder hen liever dat Turkije de opstelling volgt van een aantal Zuid-Amerikaanse landen. Dat wil zeggen, landen zoals Venezuela, die de daad vaker bij het woord voegen dan Turkije.

Zo bracht Venezuela naar aanleiding van de Israëlische oorlog van 2006 in Libanon zijn diplomatieke betrekkingen met Israël naar een lager niveau terug. Turkije trof destijds geen enkele sanctie tegen Israël. Maar toenmalige premier Erdogan was in die jaren dan ook nog kind aan huis bij zionistische organisaties in de VS, waar hij diverse onderscheidingen in ontvangst nam (die ze later terug wilden). Dat mensenrechten toen ook al door Israël werden geschonden in Palestina was destijds nog iets waar Erdogan zich niet over op kon winden.

De omslag kwam pas toen Erdogan inzag dat hij in eigen land politieke munt kon slaan uit een anti-Israëlische opstelling. Weinig snugger overigens dat hij daar niet eerder toe kwam, want de opinie onder Turken is over het algemeen altijd in het voordeel van Palestijnen geweest. De smerige deal van premier Tansu Ciller in de jaren negentig met de zionistische staat verandert daar niets aan. Het was overigens destijds al dat Venezuela zich tegen Israël keerde.

Turkije schroefde de diplomatieke betrekkingen met Israël jaren later pas naar een lager niveau terug. Helemaal doorgesneden werden ze echter nooit. Venezuela nam die stap wel. Na de Israëlische operaties in Gaza van 2008-2009 om precies te zijn. Venezuela ging toen verder. Het zette Israëlische diplomaten het land uit en voerde een visumplicht voor Israëliërs in.

Visum

Nu we toch over visumkwesties hebben… Veel Palestijnen zouden graag zien dat hun mogelijkheden om naar Turkije te reizen versoepeld worden. Daar zijn namelijk nogal wat eisen aan verbonden. Zoals een reisverzekering en een uitnodiging, of hotelreservering. Kort gezegd, de Turkse visum-eisen voor Palestijnen lijken veel op die van de EU richting Turkije. En zelfs als Palestijnen aan die eisen voldoen zijn ze niet altijd welkom in Turkije en krijgen ze geen visum.

In 2009 verzocht de Palestijnse ambassade om de visumplicht voor naar Turkije reizende Palestijnen te versoepelen. Dit werd in Ankara afgewezen met het ontbreken van ‘wederkerigheid’ als argument. Dat wil zeggen, er werd verwacht dat Palestina omgekeerd geen visum-eisen stelt aan Turken die naar de Palestijnse gebieden willen reizen. Dat is klinkklare onzin. Palestina is geen land in de zin dat het een visum kan verstrekken. In de praktijk reizen Turken naar Gaza met een Egyptisch visum, of naar de West Bank met een Israëlisch visum.

In 2012 protesteerden Palestijnen bij het Israëlische consulaat in Istanbul. Het protest was echter niet alleen tegen Israël gericht, maar ook tegen het Turkse visumbeleid ten aanzien van Palestijnen. Turkije protesteert (m.i. overigens terecht) tegen de lastige visumprocedures waar Turken mee te maken als ze naar een EU-land willen reizen, maar wordt zelf geconfronteerd met soortgelijke protesten uit Palestijnse richting. Nog erger is dat Turkse autoriteiten daarop reageren met dreigementen en uiteindelijk zelfs met tamelijk zware maatregelen. Twee in Turkije woonachtige Palestijnen die een protest organiseerden tegen de Turkse visumregels voor hun landgenoten werden bedreigd met het intrekken van werkvergunningen. Het bleef niet bij een dreigement, want een van de initiatiefnemers van het protest verloor zijn baan vanwege ‘politieke activiteiten.’

Dergelijke toestanden verwacht je niet wanneer Erdogan weer eens van leer trekt tegen Israël en zijn solidariteit met Palestijnen uitdrukt tijdens toespraken. Het meest frappante van alles is dat Israëlische toeristen vrij en zonder visum naar Turkije kunnen reizen. Het toerisme uit Israël is de laatste jaren teruggelopen als gevolg van Erdogans retoriek tegen de zionistische staat, maar als Israëliërs toch naar Turkije willen reizen worden ze daarbij niet gehinderd door lastige visumprocedures die voor Palestijnen van toepassing zijn.

In 2013 beloofde het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken de visumkwestie voor Palestijnen te heroverwegen. Tot op heden zit er echter geen schot in de zaak. Leiders van Hamas zijn ondertussen van harte welkom, maar voor de doorsnee Palestijn ligt dat vaak heel anders.

Mavi Marmara

Lezers weten wellicht dat ik vroeger vaak erg kritisch over Israël en de geschiedenis van het zionisme schreef. Dat deed ik niet alleen in twee boeken, maar ook in talloze artikelen. Daarnaast behoorde ik destijds tot een groep activisten die regelmatig flyers uitdeelde bij Amsterdamse vestigingen van Albert Heijn, waarin opgeroepen werd geen Israëlische producten te kopen.

De Turkse vertaling van mijn eerste boek bracht me in 2006 voor het eerst in Turkije. Het verzoek van de Turkse uitgever om een extra hoofdstuk aan het boek toe te voegen over de betrekkingen tussen Israël en Turkije leidde tot een fascinatie met het Turkse heden en verleden. De Palestijnse zaak bleef echter mijn sympathie houden, wat onder andere tot uiting kwam in lezingen die ik voor het eerder genoemde Palestina comité in Istanbul verzorgde.

Vier jaar later was ik gematigd positief over de AKP. Ik begon weliswaar twijfels te krijgen over de door de AKP en de beweging rond imam Fethullah Gülen gesteunde procedures in verband met Ergenekon en Balyoz, maar dat stond niet in de weg dat ik verrukt was over de wijze waarop Erdogan de Israëlische president Peres in Davos op zijn plaats zette. Zijn reactie op het drama met het passagiersschip Mavi Marmara vond ik eveneens prima. Ik schreef toen al over Turkije en kan me de woedende reacties van Likoed Nederland nog goed herinneren toen ik de Israëlische actie op de Mavi Marmara bekritiseerde.

Boycot

Destijds hoopte ik dat Erdogans ontwaken over de Palestijnse kwestie een gevolg zou krijgen in een oproep tot een economische boycot. Al was het maar een oproep tegen het kopen van Israëlische producten uit de door Israël bezette gebieden (al is voor mij heel Palestina bezet…). Rond die tijd wilde de AKP een boycot van producten uit China in verband met de positie van de Oeigoeren in de Chinese provincie Xinjiang. Een soortgelijke oproep ten aanzien van Israël leek me daarom zeer wel mogelijk.

Het bleek ijdele hoop, want een door de AKP geïnitieerde Turkse boycot van Israël kwam er nooit. Integendeel, de handelsbetrekkingen tussen beide landen zijn sinds het drama met de Mavi Marmara alleen maar verder uitgebouwd. Dat geen andere buitenlandse luchtvaartmaatschappij momenteel beter zaken doet in Israël dan Turkish Airlines zegt op zich al veel.

Op andere manieren dan een boycot hebben Erdogan en de AKP evenmin veel ondernomen om de staat Israël echt pijn te doen. Het bleef altijd bij woorden. Veel harde woorden, maar geen daden. Ik ben er daarom van overtuigd dat Erdogan in Israël te boek staat als een ‘mesjoggene’, eentje die blaft als een grote hond, maar zo lief is als een puppy als het erop aan komt. Hij en de AKP hebben daar op tal van manieren blijk van gegeven. Bijvoorbeeld door in te stemmen met de vestiging van een op Iran gericht NAVO-radarsysteem op Turks grondgebied waar ook Israël de vruchten van plukt.

Conclusie

De kritiek van de AKP op Israël en de door deze partij gepretendeerde steun aan de Palestijnse zaak lijkt in eerste instantie indrukwekkend, maar valt voor seculiere activisten in Palestina en daarbuiten door de mand als oppervlakkig en sektarisch georiënteerd. Voor hen dienen de beweegredenen en doelstellingen van de AKP in dit verband vooral het eigenbelang, alsmede het belang van de Moslim Broederschap. Het uitblijven van stappen die Israël echt treffen, zoals een economische boycot, en de strenge visum-eisen voor Palestijnen, bevestigen dit beeld.

Daarmee ziet het standpunt van de AKP ten aanzien van Israël en de Palestijnen er toch anders uit dan de meeste medestanders van de partij over het algemeen aannemen. Hun sympathie met de Palestijnen zal zeker integer zijn, daar bestaat in de meeste gevallen weinig twijfel over. Juist daarom is het echter bedenkelijk dat de AKP dit argument gebruikt om hen aan zich te binden.

Volg Peter Edel op twitter

Peter Edel is schrijver van De schaduw van de ster, zionisme en antizionisme (2002, uitgeverij EPO, Antwerpen), Banvloek (2004, Uitgeverij Papieren Tijger, Breda) en De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

4 REACTIES

  1. peter valt steeds in herhaling waardoor de reageerders ook steeds in herhaling moeten antwoorden.. boycot is geen optie om een land te schaden (’t regime daarvan) en dat weet erdogan.. en dit als tegenargument te gebruiken is wel erg dom.. wat zulke landen nodig hebben zijn vrijheidstrijders bewapenen zodat ze ’t regime pijn kunnen doen zoals westerlingen en zionisten dat doen in andere landen.. in zulke situaties moet je denken en handelen als een westerling/zionist.. het is niet echt 100% doeltreffend, maar het houdt het probleem wel in leven voor levenslang en je verdiend er volop aan met het verkopen van wapens.. enige verschil is, als westerlingen/zionisten zoiets steunen, zijn het vrijheidstrijders en als Moslims zoiets steunen dan zijn het terroristen.. dat komt doordat de media in joden/zionisten handen zijn natuurlijk..

  2. Beste redactie:

    Wederom tref ik forse antisemitisme aan!! Ongenuanceerde kwetsende kretologie! Ik begrijp en weet en vind dat er in Israel heel veel ontzettende foute gebeurtenissen plaatsvinden, maar dat daar tegenover ongebrijdelde kwetsende vuile opmerkingen gericht naar niet Israëliërs gaan is toch wel grensoverschrijdend.
    Alle joden als fout bestempelen in eender als racisme cq antisemitisme!

  3. Uitstekende en genuanceerde analyse van de relatie Turkije-Israel.
    .
    Ik wil de redactie nogmaals dringend verzoeken om anti-semitische reacties en uitlatingen onmiddellijk te verwijderen en daarvan melding te maken. Dus ook wanneer gaat het gaat om mededelingen waaruit blijkt dat tussen ‘joden’ en ‘zionisten’ geen onderscheid wordt gemaakt. Het móet nu echt afgelopen zijn!

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here