Hogere voedselprijzen verwacht door lagere Turkse lira

Istanbul – Eind vorige week ging de Turkse lira tegen de 3,00 ten opzichte van de dollar aan. Later krabbelde de lira weer wat op, maar dat kon niet verhullen dat de Turkse munteenheid sinds begin dit jaar met twintig procent devalueerde.

De oorzaken zijn tweeledig. Om te beginnen wordt de dollar steeds duurder, wat hard aankomt bij opkomende economieën zoals Turkije. Berichten over economische groei uit de VS stellen een hogere Amerikaanse rente in het vooruitzicht. Het gevolg is dat kapitaal uit de emerging economies wegvloeit en dat hun valuta waarde verliezen, wat verder benadrukt wordt door dalende prijzen van basisproducten en vrees voor een crisis in China.

De waardestijging van de dollar treft de opkomende economieën niet in gelijke mate. De Turkse lira behoort tot de munteenheden die er het meest onder gebukt gaat. De oorzaken zijn talrijk: daling van vertrouwen onder buitenlandse investeerders, kapitaalvlucht, terrorisme, regionale spanningen, een regering die onvoldoende is voorbereid op magere jaren, onzekerheid over de politieke toekomst, noem maar op.

Pleitbezorgers van de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) menen dat er niets aan de hand is. Logisch, premier Davutoglu en economieminister zegt het hen voor.

Voedselprijzen

De neerwaartse spiraal waar de lira in is beland blijft niet zonder gevolgen. Volgens Mehmet Erdogan (geen familie…), de voorzitter van de raad van bestuur van een rijstproducerende onderneming, zal de koersdaling van de lira de komende maanden tot hogere voedselprijzen leiden:

‘We hebben het grote verlies van de Turkse lira niet voorzien. Voorafgaand aan de verkiezingen ging onze onderneming bijvoorbeeld uit van hoogstens 2,70 voor het einde van het jaar. Nu zien we echter al de kritische drempel van 3,00 in zicht komen. Het is bijna onmogelijk voor de voedselsector om een dergelijk verlies van de lira te kunnen verduren; we zullen onvermijdelijk hogere voedselprijzen zien omdat de productiekosten stijgen.’

Voedsel is dit jaar vrijwel voortdurend duurder geworden in Turkije. Dat valt op, omdat de prijs daarvan wereldwijd recentelijk het laagste niveau sinds 2009 bereikte.

Een paar weken geleden daalden de voedselprijzen in Turkije enigszins, wat ook tot een marginaal lagere inflatie leidde. Het was echter van tijdelijke aard. Zo is de prijs van vlees de laatste tijd sterk gestegen.

Premier Davutoglu kan zich dan geen zorgen maken, maar hogere voedselprijzen vertegenwoordigen wel degelijk een bedreiging voor zijn AKP. Tot voedselrellen – waarmee de Arabische lente begon – zal het in Turkije niet snel komen. Aanzienlijk hogere voedselprijzen kunnen echter van invloed zijn op de uitslag van de verkiezingen, die volgens de laatste berichten voor 1 november op het programma staan. De AKP moet het immers hebben van stemmen uit de laagst gesitueerde groepen en die worden het zwaarst getroffen wanneer etenswaren duurder worden.

De regering neemt maatregelen om voedselprijzen te verlagen. De eerste stap is de import van vlees uit de EU met vrijstelling van heffingen. Voor groente zou een soortgelijke maatregel genomen kunnen worden, want ook daar bevindt zich een probleem. De Turkse groenteproductie is afgenomen, terwijl de vraag juist steeg. In 1990 werd nog twee miljoen ton peulvruchten geproduceerd, vorig jaar echter nog maar de helft daarvan.

Structurele ingrepen

Import van voedsel vormt een extra belasting voor de handelsbalans, maar wellicht wordt in Ankara geoordeeld dat gezien de lagere olieprijs de teugels wel enigszins gevierd kunnen worden. Voor de langere termijn is het echter de vraag in hoeverre import soelaas zal bieden tegen prijsstijgingen in de voedselsector.

Structurele ingrepen zijn noodzakelijk, zoals hervorming van de landbouw. Daarnaast blijft er de zwakke lira. Economen verwachten dat deze binnen twee tot tien maanden tot 3,35 ten opzichte van de dollar kan dalen. Dat wil zeggen, als de dollar in waarde blijft stijgen.

Er gaan in de VS veel stemmen op voor maatregelen om die tendens tegen te gaan, omdat de dure dollar een hindernis is voor Amerikaanse export. Dat zou goed nieuws zijn voor de valuta van opkomende economieën, en dan met name voor de meest kwetsbare daaronder. Een minder dure dollar verandert echter niets aan de factoren die tot kwetsbaarheid leidde.

Bovendien leidt een goedkopere dollar naar alle waarschijnlijkheid tot duurdere olie, wat zich voor Turkije zou vertalen in een stijgend tekort op de handelsbalans. Dat zou extra hard aankomen nu de inkomstenbronnen die worden aangewend om dat tekort te financieren – buitenlandse investeringen en toerisme – sterk onder druk staan.

De Turkse centrale bank kan wederom tot een verhoging van de rente besluiten om de val van de lira te beteugelen, zoals dat begin 2014 ook al gebeurde. Die stap heeft de Turkse centrale bank vooralsnog niet genomen. President Erdogan is daar ook een groot tegenstander van, waarbij hij overigens tal van economische principes negeert.

Evenals premier Davutoglu maakt economieminister Zeybekci zich geen zorgen over de val van de lira. Zeybekci ontkende in een recente verklaring ook dat Turkije aan de vooravond van een crisis staat. Turkije is daar te ‘sterk’ voor volgens hem. Daarin heeft hij gelijk in de zin dat Turkije veel potentieel heeft tot veel verdere groei.

‘Alles wat ons te doen staat is het land te ontwikkelen’, zei Zeybekci. Al even waar, want de Turkse economie schreeuwt om innovatie, vooral binnen de industriesector. Het probleem is alleen dat de sterk op de bouwsector gerichte regering waar Zeybekci deel van uitmaakt daar vooralsnog onvoldoende werk van heeft gemaakt. Dergelijke factoren spelen ook een rol bij de devaluering van de lira, ook al worden terrorisme en politieke instabiliteit momenteel dan als hoofdoorzaken genoemd.

Istanbul/Peter Edel