Turksnieuws berichtte er eerder al over: de voormalige aanklager Zekeriya Öz is op de vlucht. Een rechter achtte de verdenking gerechtvaardigd dat hij betrokken was bij een poging tot staatsgreep door de ‘parallelle structuur’ (dat wil zeggen, de beweging rond imam Fethullah Gülen) en vaardigde een arrestatiebevel tegen hem uit.
Tegen die tijd was de vogel echter al gevlogen. Eerst week Öz uit naar Georgië, daarna trok hij naar Armenië en uiteindelijk belandde hij in Duitsland.
President Erdogan liet zich er gisteren in verrassend felle bewoordingen over uit. Öz zat nog maar koud drie dagen in Duitsland en Erdogan zei al dat wanneer de Duitsers weigeren hem uit te leveren, Turkije niet meer in zal gaan op Duitse uitleveringsverzoeken.
Erdogan schreeuwt voordat hij geslagen wordt. Op dit moment is er nog geen opsporingsverzoek van Interpol over Öz en kan Duitsland dus nog moeilijk verweten worden dat het niet meewerkt aan zijn uitlevering.
Vanwaar die felheid van Erdogan? Toen de berichten verschenen dat Öz naar Georgië was vertrokken, bleef de reactie in Ankara beperkt tot de verklaring dat contact was opgenomen met de Georgische autoriteiten over uitlevering. Dreigementen werden daarbij niet geuit. Gebeurde evenmin ten aanzien van Armenië toen bleek dat Öz daar zat. Erdogan bemoeide zich er toen ook niet mee.
Nu Öz in Duitsland verblijft wacht Erdogan echter niet af en blaft hij onmiddellijke dreigende taal. Nog voordat de Duitsers in alle redelijkheid kans hadden om iets te ondernemen.
Samenzweringstheorieën
Dat het nieuws over Öz vrijwel samenviel met het Duitse besluit om de Patriot-missie in Turkije te beëindigen is natuurlijk toeval. Van meer betekenis is wellicht dat Duitsland vaak een hoofdrol speelt in samenzweringstheorieën over buitenlandse machten die het op Turkije voorzien hebben.
Een jaar geleden twitterde Samil Tayyar, een parlementslid van de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP), dat Duitsland verantwoordelijk was voor de brandstichting in 1993 in het Madimakhotel te Sivas toen daar een groep Alevitische intellectuelen bijeenkwam. Zonder daarbij overigens een spat bewijs te leveren. En in 2013 verklaarde Erdogans adviseur Yigit Bulut, ook al zonder enig bewijs, dat de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa de kwade genius was achter het protest tegen de afbraak van Istanbuls Gezipark.
Verder was er de kwestie rond Bedrettin Dalan, de voormalige burgemeester van Istanbul. In 2008 werd hij er door Öz van verdacht lid te zijn van Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de AKP en de Gülenbeweging. Dalan werd zelfs genoemd als leider van Ergenekon.
Dalan was een van de twee Ergenekon-verdachten (de andere was het voormalige AKP-perlementslid Turan Cömez) die hun vervolging niet lijdzaam afwachtten en de vlucht namen naar het buitenland. Dat Dalan in Duitsland terechtkwam leidde tot de samenzweringstheorie dat dit land een rol speelde bij Ergenekon. Zo werden stichtingen in Duitsland en de Duitse geheime dienst GSG 9 in verband gebracht met de aan Ergenekon toegeschreven moord op professor Necip Hablemitoglu in 2002. Dat Duitsland weigerde Dalan uit te leveren en dat hij een vals paspoort zou hebben gekregen van de Duitse inlichtingendienst BND behoorde tot de ‘bewijzen’.
Ondertussen zijn de rollen omgedraaid. Ergenekon wordt niet langer van een poging tot staatsgreep verdacht. In plaats daarvan kreeg de Gülenbeweging die verdenking in de schoenen geschoven door Erdogan & Co.
Het arrestatiebevel tegen Dalan werd ingetrokken, waardoor hij Duitsland kon verlaten en naar Turkije terug kon komen. Nu is het Öz die naar Duitsland is gevlucht. Dezelfde Öz die Dalan had vervolgd wanneer hij de kans had gekregen.
Bananenerepubliek
Het is allemaal te bizar voor woorden. ‘Turkije is geen bananenrepubliek’, zei Erdogan nog toen hij uitviel tegen Duitsland. Alsof hij al bij voorbaat de kritiek wilde pareren dat dit soort toestanden geen teken van politieke volwassenheid zijn.
Vast staat dat Erdogan met het oog op nieuwe verkiezingen best wat heisa met Duitsland kan gebruiken. Samenzweringstheorieën over het buitenland doen het altijd goed bij nationalisten. Niet in de laatste plaats bij die van Partij van Nationale Beweging (MHP), en daar moet Erdogan toch stemmen vandaan zien te peuteren.
Dus wat staat er nog te gebeuren? We doen maar een gooi. Gaan we van Yigit Bulut of Samil Tayyar horen zeggen dat de Gülenbeweging gesteund werd door Duitsland bij het vermeende complot tegen de AKP? Met dan als bewijs dat Öz in Duitsland zit, zoals een paar jaar geleden met Dalan en Ergenekon. De geschiedenis herhaalt zich nooit, maar rijmt wel vaak…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politiek biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
