Als je denkt dat je het allemaal begrijpt… (COLUMN)

Als je denkt dat je het allemaal begrijpt…

Ankara/Peter Nut (COLUMN) – Turkije staat weer eens in vuur en vlam. IS pleegde een bloedige aanslag in Suruc waarbij 32 mensen werden vermoord en schoot bij de grens met Syrië een soldaat dood. In dezelfde week pleegde de PKK aanslagen op politieagenten en soldaten. Daardoor is een ‘War on Terror’ uitgebroken als je de Turkse media mag geloven. Deze fameuze uitspraak van voormalig Amerikaans president Bush wordt vooral omarmd door de overheid en de media die hen aanmoedigen.

Maar er gebeurde meer. Op de achtergrond vermoordde de Syrische tak van de PKK, de YPG, een man in Istanbul die zij ervan verdachten IS-aanhanger te zijn. De zeepjesverkoper was net zijn handel aan het afleveren bij een klant toen hij begreep in een fatale hinderlaag te zijn gelopen.

De PKK wordt in Turkije als het symbool van terrorisme beschouwd, wat zeker verklaarbaar is. Er zijn immers meer dan 30.000 mensen gedood in de strijd met deze organisatie. In het westen wordt IS daarentegen als de grotere dreiging gezien. Hoewel de ontvoering van Turkse diplomaten in Mosul niet bijdroeg aan de populariteit onder de Turken van IS, pleegde die tot voor kort geen aanslagen in Turkije en er werd in het Zuiden zelfs handel gedreven met de groepering. Positief waren de meningen niet, maar IS werd niet zo gevaarlijk ervaren als de PKK.

De reactie van de overheid

De Turkse staat reageerde fel op de aanslagen. Het wapengekletter begon, eerst over de grens met Syrië tegen IS, waarna PKK-kampen in Noord-Irak werden bestookt. De volgende dag begonnen de arrestaties en werden vooral Koerdische websites geblokkeerd, terwijl tegelijkertijd het mobiele internet in het Zuidoosten van het land vrijwel werd platgelegd. Van de 96 websites die na een gerechtelijke uitspraak ontoegankelijk werden zijn er maar twee pro-IS.

Sindsdien lopen de Turkse media over van de analyses. De grote Tv-kanalen becommentariëren voortdurend de acties van het leger en de antiterrorisme-eenheden. Terwijl er vooral veel beelden getoond worden van bewapende demonstranten, gaat minder aandacht uit naar het geweld dat door de ordediensten zelf wordt toegepast.

Gazi Mahalle

In de wijk Gazi Mahalle in Istanbul hangen al dagen wolken traangas. Gezinnen blijven er voor binnen, maar worden ook in hun woningen slachtoffer van het gas. In de afgelopen dagen werd zelfs een Alevitische gebedsruimte aangevallen waar uitvaartplechtigheden plaatsvonden voor de slachtoffers uit Suruc. Er moesten parlementariërs uit Duitsland aan te pas komen om hier een einde aan te maken. Met de overtrokken reactie van de overheid op een paar idioten met wapens – want iets anders kan je ze niet noemen – maakt de overheid zeker geen vrienden.

Maar vrienden maken heeft hier geen prioriteit voor de overheid. Het is bekend dat in deze wijk fanatieke aanhangers van linkse partijen wonen. Niet alleen van de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), maar ook van de DHKP/C. De regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) zal hier sowieso weinig stemmen vinden, al zal het aanvallen van een gebedsruimte niet bij iedereen in de achterban van die partij goed vallen. Daarom zal je er ook niks over lezen in de regeringsgezinde kranten.

Arrestaties

Van de 1050 personen die volgens Premier Davutoglu zijn opgepakt behoren er 627 tot de HDP. Daarvan zitten er nu nog 395 vast, terwijl er maar negentien officieel zijn gearresteerd. Over arrestaties van IS-leden worden weinig details bekendgemaakt, al weten we dat er een leider is gearresteerd. Ebu Hanzaler, Turkije’s meest vooraanstaande pro-IS prediker, gaat nu eindelijk de gevangenis in.

Bombardementen

Het Turkse staatspersbureau was de eerste die opnamen van bombardementen op IS-stellingen toonde. Daarop zijn alleen bombardementen te zien, maar verder geen beweging op de grond. IS verklaarde dat het om oude stellingen ging en dat er geen doden vielen. Schade aan hun infrastructuur zou er evenmin zijn toegebracht. Misschien een verklaring die te verwachten was van de groep, zij hebben immers ook met groepsmoraal te maken. Toch waren de beelden vrij duidelijk.

Na de bombardement op IS is de focus meer op Noord-Irak gaan liggen voor de Turkse strijdkrachten. De locaties van PKK-kampen zijn uiteraard bekend en eenvoudig te raken. Ik nam contact op met Erbil, de hoofdstad van Koerdische deel van Irak. Mijn contact binnen de lokale overheid daar begon te lachen over mijn vraag over doden en gewonden… ‘Weet je niet dat iedereen vertrokken is om voor de YPG te vechten in Syrie.’ Turkije bombardeert dus lege kampen voor de bühne.

Amerika

Na een maand van onderhandelen verscheen op de eerste dag van het Turkse ingrijpen ook het nieuws dat Turkije de luchtmachtbasis Incirlik heeft opengesteld voor Amerikaanse F-16’s in het gevecht met IS. De vliegtuigen hebben zo een snellere aanvliegtijd op doelen in Syrië dan voorheen vanuit Jordanië en de golfstaten.

Vanuit een westers perspectief lijkt het niet meer dan logisch en zelfs Turkije zou meeknikken. Maar dan komt de uitspraak van de Amerikaanse woordvoerder Kirby als een verrassing. ‘Nu we toegang hebben tot vliegvelden in Turkije kunnen we sneller en effectiever luchtsteun verlenen aan de YPG in Syrie.’

Ja, de Syrische tak van de PKK die tegen IS vecht…

Politieke gevolgen

Bij de laatste verkiezingen heeft de AKP vooral stemmen verloren aan de HDP en de nationalistische Parij van de Nationale Beweging (MHP). De vorming van een coalitie ligt geheel stil. Terwijl de grootste oppositiepartij, de Republikeinse Volkspartij (CHP), aanvankelijk werd beschouwd als de grootste kanshebber om coalitiepartner van de AKP te worden, heerst nu toch vooral de indruk dat er herverkiezingen gaan komen. In de aanloop hiertoe hebben diverse AKP-parlementariers en regerinsgezinde media proefballonnetjes opgelaten om de HDP te laten verbieden, waarop daar direct steun voor kwam van de MHP.

Erdogan

Maar komen die herverkiezingen er echt? Dat is de vraag die iedereen bezighoudt. Erdogan heeft bij gebrek aan de coalitieregering waar de Turkse stemmers zich bij de verkiezingen voor uitspraken, al heel wat beslissingen zelf genomen. De situatie in sommige delen van het land lijkt veel op een noodtoestand, maar toch is die officieel nog niet uitgeroepen. Indien dit wel gebeurt zal Erdogan officieel de macht hebben voor een periode van zes maanden waarna een eventuele verlenging moet worden voorgelegd aan het parlement. Bronnen binnen de MHP-top zien dit als een realistisch scenario is en willen daarmee instemmen indien de strijd tegen de PKK doorgaat.

Economie

De situatie had niet op een slechter moment kunnen komen. Terwijl er een renteverhoging op komst is van de Amerikaanse Centrale bank (FED) en in economisch opzicht ook andere donkere wolken samentrekken, wordt een uiterst belangrijkste sector aangetast: het toerisme. En dat ook nog tijdens het topseizoen. Terwijl Russen al wegbleven door hun eigen crisis, zijn er veel zorgen voor de nabije toekomst. Er kwamen de laatste jaren veel hotels bij, terwijl er door de laatste ontwikkelingen juist een krimp aan zit te komen. Door de zware concurrentie en een daling in de vraag zijn hotels aan de zuidelijke kust, zoals in Antalya, tot dumpprijzen gedwongen. En laat dit nou net de plaats zijn waar veel Koerdische seizoenarbeiders werken. De aanslag in Tunesië heeft het Turkse toerisme evenmin geholpen. Er bestaat nu een realistische angst dat dit ook in Turkije kan gebeuren, als wraak van IS.

Internationale reactie

Terwijl de PKK aanslagen blijft uitvoeren en Turkije artikel 4 van de NAVO naar voren schuift om zijn positie aan het bondgenootschap uit te leggen, is er internationaal de wens tot de-escalatie. Verschillende EU-functionarisen en onze eigen minister Koenders roepen op om het vredesproces niet in gevaar te brengen. Toch ziet het er niet naar uit dat de PKK en de overheid dit advies gaan opvolgen, terwijl de reactie van IS misschien nog wel een grotere impact zal hebben.

Gewenste situatie

De Turkse staat heeft na Suruc duidelijk een keuze gemaakt. Het had kunnen oproepen om de vlag op half stok te plaatsen, tot een minuut stilte en/of een nationale dag van rouw. Dit gebeurde wel na de dood van de koning van Saoedi Arabië, of zelfs naar aanleiding van incidenten in het buitenland. Maar in dit geval kiest men er nadrukkelijk voor om het gevoel van nationale rouw niet op te roepen.

Conclusie

Er bestaan duidelijk vragen over de motivatie van de staat bij de ‘War on Terror’. Wordt deze internationaal gevoerd, of juist nationaal, of spelen er politieke motivaties. Verder zijn er vragen over de timing en de effecten op de economie, die het los van dit alles al niet voor de wind gaat en het steeds meer van alleen de binnenlandse vraag moet hebben. De Koerdische kant van het verhaal laat helaas een nog minder inclusieve houding zien dan van de centrale overheid, terwijl een naar mijn mening onjuist beeld van IS in stand wordt gehouden om de dreiging toch maar vooral in de richting van de PKK te plaatsen. De strategie van de premier en de president valt internationaal moeilijk te duiden, waar de PKK en hun sympathisanten hard aan meewerken.

Want als je denkt dat je het allemaal begrijpt, wordt het juist nog ingewikkelder…

Peter Nut is een Nederlandse freelance journalist, woonachtig in Ankara. Hij schrijft voornamelijk over politiek en vrijheid van meningsuiting.

Volg Peter Nut op Twitter