Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Devlet Bahceli, de leider van de Partij van de Nationale Beweging (MHP), zegt een uitnodiging van premier Davutoglu te zullen accepteren. Dat betekent dat hij bereid is om te praten over een coalitie met de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP), die bij de verkiezingen de meerderheid in het parlement is kwijtgeraakt.
Bahceli is helder over zijn voorwaarden. Geen presidentieel systeem, Erdogan zal zich als president volgens de grondwet gedragen, en geen corrupte figuren in de regering.
Vredesproces
Daarnaast wil Bahceli een einde van de onderhandelingen rond het Koerdische vredesproces. Om dezelfde reden sloot hij tevens uit dat de MHP een coalitie aangaat met de Republikeinse Volkspartij (CHP) en de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP). Die twee partijen moeten maar iets met de AKP beginnen, zei Bahceli, die verder liet weten geen bezwaar te hebben tegen nieuwe verkiezingen .
Terwijl Bahceli zich ingraaft met zijn onwrikbare standpunt over de Koerdische kwestie zijn de meeste Turken nog altijd te vinden voor het vredesproces. Vicepremier Yalcin Akdogan deed er een merkwaardige uitspraak over en plaatst de verantwoordelijk geheel bij de HDP:
‘De HDP kan alleen nog de film over het vredesproces schieten. De HDP kreeg 13 procent van de stemmen en kan de PKK daardoor oproepen de wapens neer te leggen.’
Riep PKK-leider Abdullah Öcalan daar al niet eerder toe op?
CHP
Hoewel CHP-leider Kemal Kilicdaroglu tijdens de verkiezingscampagne een coalitie met de AKP pertinent uitsloot, leggen analisten deze optie nu toch op tafel. Bovendien schijnt het bedrijfsleven voor deze combinatie te voelen.
Kilicdaroglu bezigde verzoeningsgezinde taal:
‘Nu de verkiezingen voorbij zijn, is het tijd om te handelen en met gezond verstand beslissingen te nemen. Het is tijd om gemene discussies achter ons te laten. Niemand heeft de luxe om het land zonder regering te laten, dat zou onrespectvol zijn ten aanzien van de stemmers.’
Kortom, gisteren was de MHP nog de enig denkbare coalitiepartner voor de AKP, maar dat ligt vandaag al weer anders. Het is de vraag hoe de CHP-stemmers daarover denken. Zij zullen hier vooraf nauwelijks rekening mee hebben gehouden. Logisch, want door Kilicdaroglu’s overtuigd klinkende afwijzing van een coalitie met de AKP stond geen mens stil bij dit scenario. Maar we schreven het eerder al: zeg nooit ‘nooit’ in de Turkse politiek.
Zou toch wonderlijk zijn, een coalitie van AKP en CHP. Zal de gewaardeerde coalitiepartner er in dat geval ook door de AKP-gezinde media van beschuldigd worden verraad te plegen door onder een hoedje te spelen met het boosaardige westen, de ‘parallelle structuur’ (aka de Gülenbeweging) en ‘de Joden’? Dat is immers wat de CHP daar de laatste tijd regelmatig over zich heen kreeg.
Stok
In tegenstelling tot Bahceli wil Kilicdaroglu nieuwe verkiezingen voorkomen en bij de AKP is men het daar roerend mee eens.
Komt het al te snel tot nieuwe verkiezingen dan zouden stemmers wel eens herinnerd kunnen worden aan politici die hun woord niet hielden. Want zou Kilicdaroglu niet aftreden als partijleider wanneer de CHP onder de 30 procent bleef? En zei Davutoglu niet hetzelfde te zullen doen in het geval de AKP haar parlementaire meerderheid verloor? Ach, het heet nu eenmaal politiek.
Kilicdaroglu zei ook iets waar ze bij de AKP minder opgetogen over zullen zijn. Hij dreigde na de vorming van een nieuwe regering dossiers over corruptie binnen de AKP te onthullen in het parlement. Wanneer daar geen AKP-meerderheid meer bestaat om dergelijke pijnlijke zaken te voorkomen, zal Kilicdaroglu daarbij niets meer in de weg liggen. Wat dat betreft kunnen we misschien nog aardige toestanden tegemoet zien, ook uit de richting van de HDP bijvoorbeeld.
Maar ondertussen: zoekt Kilicdaroglu bij voorbaat al naar een stok achter de deur binnen een toekomstige coalitie? Het riekt enigszins naar chantage.
Erdogan
Over een presidentieel systeem zei Kilicdaroglu vooralsnog niets, maar het zou wel erg bont worden als hij daarmee instemt. Wellicht verwacht Kilicdaroglu dat Erdogan en diens vleugel in de AKP een toontje lager zullen zingen, waarna de partij terugkeert naar het beleid uit de eerste jaren van haar bestuur. Dat wil zeggen, het beleid waarbij het ging om democratisering en hervormingen. Als Kilicdaroglu meent dat met een dergelijke AKP te praten valt, is dat niet eens zo’n gekke gedachte.
Een toontje lager zingt Erdogan op het moment in ieder geval zeker. Sterker nog, hij zingt helemaal niet. Na de verkiezingen vestigde hij een nieuw persoonlijk record door meer dan 24 uur tegen de media te zwijgen. Geen woord, en al helemaal niet over de verschrompelde kans op een presidentieel systeem.
Het enige teken van leven dat Erdogan gisteren gaf was een verklaring waarin hij de partijen opriep om op ‘gezonde en realistische’ wijze de verkiezingsuitslag te overwegen. Daar was niets mis mee, dergelijke onpartijdige woorden passen bij een Turkse president.
Een wereld van verschil met zijn opstelling eerder dit jaar, toen hij de grondwet naast zich neerlegde door zich met politieke besluitvorming te bemoeien. Of recentelijk door actief aan de verkiezingscampagne van de AKP deel te nemen.
Is dit de nieuwe Erdogan? Eentje die de realiteit van de verkiezingsuitslag ter harte heeft genomen? Het is te vroeg voor die conclusie. Gezien zijn assertieve persoonlijkheid zal het hem niet meevallen om zich te houden aan de hoofdzakelijk ceremoniële taken waar de grondwet hem toe beperkt.
We hopen in ieder geval van ganser harte dat hij daartoe in staat is, want wat was het lekker rustig zo opeens de laatste twee dagen, zonder al dat haatdragende en polariserende geblèr van hem.
Of Erdogan binnenkort al terug zal vallen in zijn oude gewoonten zullen we overmorgen weten, want dan staat zijn eerstvolgende publieke optreden gepland. Of misschien krijgen we vandaag al een indruk, want mogelijk zegt hij na zijn ontmoeting met Davutoglu iets tegen journalisten.
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Foto: Peter Edel
