Istanbul/Peter Edel (ANALYSE) Op 7 mei plaatste de krant Taraf een interview met Gürsel Tekin, de secretaris-generaal van de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP). Tekin deed een opmerkelijke bewering: Turkije zou binnen een of twee dagen troepen naar Syrië sturen. Tekin had dat vernomen van een ‘betrouwbare bron’ en daagde de regering uit om te reageren.
Taner Yildiz
De uitspraak van Tekin kreeg veel aandacht, al duurde het niet lang voordat de regering alles ontkende. Niet bij monde van premier Davutoglu, of de opvallend low profile acterende defensieminister Ismet Yilmaz, zoals voor de hand had gelegen. Nee, in plaats daarvan werd Tekins verhaal de wereld uit geholpen door energieminister Taner Yildiz, die kennelijk een nogal ruime taakomschrijving heeft. Yildiz adviseerde Tekin om na te gaan hoe betrouwbaar zijn ‘betrouwbare bron’ was.
Hoe Tekin er ook bij kwam, er trokken vorige week geen Turkse troepen Syrië binnen, zoals hij zeker dacht te weten. De opvallende recente vorderingen van de Syrische rebellen zijn weliswaar in verband gebracht met een uitbreiding van de steun die zij ontvangen van Turkije en Saoedi Arabië, maar beide landen lijken in ieder geval voorlopig, niet verder te willen gaan dan een proxy war in Syrië.
De bewering van Tekin stond echter niet op zich. Er hing eerder al iets over in de Midden-Oostenlucht dat Turkije en Saoedi Arabië het niet bij steun aan Syrische rebellen wilden laten. Vorige maand verschenen in de VS berichten dat president Erdogan en koning Salman op 2 maart besloten tot een gezamenlijke militaire operatie in Syrië. Turksnieuws maakte daar destijds eveneens melding van.
Ziekteverlof
Twee dagen nadat Tekin door Yildiz voor aap was gezet, verscheen het nieuws dat de chef van de generale staf, Necdet Özel, vijftien dagen met ziekteverlof ging. Kwam niet onverwacht, want het is een publiek geheim dat Özel een probleem aan zijn prostaat heeft en daaraan geopereerd moet worden.
Heel goed mogelijk natuurlijk dat de generaal de ingreep liefst zo snel mogelijk achter de rug wil hebben, maar dat hij het niet nog even uitstelde gaf in de Turkse media aanleiding tot een rits speculaties. In een daarvan wordt uitgegaan van een meningsverschil tussen de regering en de militaire top over een operatie in Syrië.
Bedenkingen
Dat de militairen daar bedenkingen over hebben is niet zo vreemd. In Syrië zouden ze niet alleen geconfronteerd worden met de troepen van al-Assad, maar ook met een verzameling jihadisten die Turkije soms wel, maar lang niet altijd gunstig gezind zijn. Een weinig verheffend vooruitzicht.
Bovendien zou al-Assad bij een aanval zeer waarschijnlijk terugslaan met Scud-raketten, waar Turkije slechts beperkt tegen beschermd is. De Patriots van de NAVO kunnen die klus maar ten dele klaren. Daarom staat een eigen luchtafweersysteem ook hoog op het verlanglijstje in Ankara, wat een verhaal op zich is omdat nog steeds onduidelijk is wie dat spul gaat leveren. Tot verbijstering van de NAVO-partners wordt China echter nog altijd als kandidaat genoemd.
Peilingen
Er zijn zeker redenen denkbaar waarom een beslissing om haasje repje al-Assad aan te vallen slecht uit had kunnen pakken voor de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Goed gevulde bodybags doen het slecht bij stemmers, iets wat de AKP in de aanloop naar de verkiezingen op 7 juni kan missen als kiespijn.
Niet iedereen zag het zo. Zo ontstond de theorie dat de AKP een inval in Syrië wilde aangrijpen om de verkiezingen uit te stellen, met onzekerheid over het stemmenpercentage voor de partij als veronderstelde beweegreden.
Zo slecht staat de AKP er echter niet voor in de peilingen. Er zijn er die menen dat de AKP tot een coalitie zal worden gedwongen, maar naarmate de verkiezingen naderen maken de peilingen dat niet waarschijnlijker.
Het draait vooral om de vraag of de AKP genoeg stemmen zal halen om zelfstandig een nieuwe grondwet te formuleren, waardoor het door president Erdogan begeerde presidentieel systeem mogelijk wordt.
Dat laatste hangt zoals bekend voor een groot deel af van de vraag of de Democratische Volkspartij (HDP) de kiesdrempel van tien procent gaat halen, wat voor onzekerheid zorgt bij de AKP.
De daardoor veroorzaakte nervositeit kan nog een graadje erger zijn geworden omdat verkiezingspeilingen het de laatste tijd nogal eens laten afweten. Gebeurde bij de verkiezingen in Israël, en meer recent ook bij die in Groot Brittannië.
Toch lijkt de theorie dat de AKP via een oorlog in Syrië de verkiezingen uit wilde stellen erg vergezocht.
Süleyman Shah
Terug naar Özel. Naast onenigheid over Syrië wordt ook het bezoek van premier Davutoglu aan de enclave Süleyman Shah in Syrië, die op 23 februari jl. naar een locatie op slechts 253 meter van de Turkse grens werd verplaatst, als reden genoemd voor het tijdstip van zijn ziekteverlof.
Süleyman Shah verhuisde naar een gebied dat gecontroleerd wordt door de Koerdische Democratische Unie Partij (PYD). De generale staf, waar zich traditioneel geen al te grote Koerdenvrienden in bevinden, gaf daar niet de voorkeur aan en had graag een andere plek gezien. Daarom zou Özel zich liever niet in Suleyman Shah vertoond hebben toen Davutoglu daar op 10 mei verscheen, wat dus precies een dag was nadat hij met ziekteverlof was gegaan.
MIT-transport
Verder wordt Özels ziekteverlof verbonden aan de arrestatie op 10 april jl. van gendarmes en landmachtofficieren die betrokken waren bij de aanhouding van een verdacht transport van de nationale inlichtingendienst MIT naar Syrië op 19 januari 2014.
De regering hield de veel besproken aanhouding van het MIT-transport op een kwade streek van imam Fethullah Gülen, maar Özel zou een slechte generaal zijn wanneer hij zijn jongens van de landmacht en de gendarme in de steek liet. Volgens een nieuwe wet valt de gendarme weliswaar onder het bevel van het ministerie van Binnenlandse Zaken in plaats van de generale staf, maar het blijft een onderdeel van de strijdkrachten.
Özel zou mede uit vrees voor een heksenjacht binnen de strijdkrachten tegen de vervolging van de gendarmes en landmachtmilitairen zijn geweest en daarover contact hebben opgenomen met het ministerie van Justitie. Om een dag later een ontmoeting te hebben met Davutoglu.
YAS
Volgens de krant Milliyet wil Özel met ziekteverlof blijven totdat de hoge militaire raad (YAS) eind juli of augustus over nieuwe benoemingen binnen de strijdkrachten beslist. Özel staat namelijk sowieso op de nominatie om vervangen te worden.
Tot het aantreden van een nieuwe chef van de generale staf zou Özel dan vervangen worden door generaal Hulusi Akar, die nu al waarnemend opperbevelhebber is. Te overwegen valt dat dit voor de AKP geen ideale situatie is voor ingrijpende militaire beslissingen ten aanzien van Syrië.
Aan de andere kant staan dan weer de berichten dat Özel gezond genoeg is om op 21 en 22 mei aanwezig te kunnen zijn bij de NAVO-ontmoeting in Brussel.
Kortom, er wordt heel wat over gespeculeerd dat Özel uitgerekend op dit moment met ziekteverlof ging. Al het is zoals eerder gesuggereerd ook heel goed mogelijk dat de man zo snel mogelijk weer normaal wil kunnen plassen…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)
