Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Esra Albayrak, de dochter van president Erdogan, staat achter het streven van haar vader om via religieuze nadruk binnen het onderwijs een ‘vrome generatie’ te creëren.
Onlangs hield mevrouw Albayrak een toespraak tijdens een symposium voor onderwijzers. Daarbij zei ze graag te zien dat Turkije terugkeert naar het Ottomaanse Rijk van voor de hervormingen in de negentiende eeuw. Die waren naar haar mening de oorzaak van de problemen waar het Turkse onderwijs nu mee kampt. Volgens Esra Albayrak werd ‘de beschaving waar we toe behoorden toen vernietigd.’
Tanzimat
Begin negentiende eeuw draaide het verouderde Ottomaanse Rijk in zichzelf vast en verzwakte het ten opzichte van de West-Europese mogendheden. De Europees georiënteerde Sultan Mahmud II achtte modernisering noodzakelijk. Daartoe introduceerde hij hervormingsprogramma’s, die onder andere gericht waren op de strijdkrachten, de rechtspraak en de positie van het geloof.
Mahmud kwam hier uit eigen beweging toe; er werd zeker niet van onderaf op aangedrongen. Integendeel, een van de zwakten van zijn beleid was het gebrek aan steun onder de conservatieve, religieus georiënteerde bevolking. Ondanks de tegenwerking uit die richting wist Mahmuds zoon en opvolger Abdülmecid het hervormingsbeleid van zijn vader voort te zetten. Onder hem kreeg het de naam Tanzimat, wat hervorming of reorganisatie betekent.
Mahmud en Abdülmecid begrepen goed dat een belangrijke basis voor modernisering binnen het onderwijs lag. Er bestond in het Ottomaanse Rijk een nijpend gebrek aan kennis over Europese wetenschap, technologie en talen, waardoor de achterstand enorm was.
Zeker, de islamitische cultuur had in de Middeleeuwen een voorsprong op Europa. Toen Isaac Newton in 1687 zijn Philosophiae Naturalis Principia Mathematica publiceerde was van die voorsprong echter niets meer over. Het zou toen nog meer dan veertig jaar duren voordat Ibrahim Mutteferika, ondanks tegenwerking van de religieuze elite, een in het Arabisch schrift gesteld boek wist te drukken in Istanbul.
Abdülhamit II
Zolang het onderwijs in de eerste plaats op het geloof gericht bleef werd de achterstand op West-Europa niet ingelopen, meenden Mahmud en Abdülmecid. Daarom drongen zij niet alleen aan op secularisering van de wetgeving, maar ook van het onderwijs.
De Tanzimat werd voortgezet door Abdülaziz, de opvolger van Abdülmecid. In de laatste jaren van het bestuur onder Abdülaziz begon de eerder ingezette secularisering echter enigszins af te nemen en kwamen conservatieve religieuze waarden weer prominenter in beeld.
Deze tendens raakte versterkt nadat Adbülaziz in 1876 onder verdachte omstandigheden zelfmoord had gepleegd en – na een paar maanden bestuur onder de geesteszieke Murad V – opgevolgd werd door Abdülhamit II. Gesteund door de conservatieve bevolking draaide hij hervormingen terug die tijdens de Tanzimat op gang waren gekomen. Abdülhamit tekende weliswaar de eerste grondwet van het Ottomaanse Rijk, waar onder Abdülmecid de basis voor werd gelegd, maar maakte daar even snel weer een einde aan.
In andere opzichten kwam aan de tijdens de Tanzimat-periode ingezette modernisering echter geen einde onder Abdülhamit, ook niet wat betreft het onderwijs.
Na de Jonge Turken revolutie van 1908 en de periode van het Comité van Eenheid en Vooruitgang transformeerde het Ottomaanse rijk in de Turkse Republiek. Onder de oprichter daarvan, Mustafa Kemal Atatürk, kwam de modernisering in een stroomversnelling terecht. Ook het onderwijs werd verder verbeterd. Toch zou dat nooit het westerse niveau bereiken, wat verklaart waarom Turkije in sociaaleconomisch opzicht achterbleef bij West-Europa.
AKP
Het aantreden in 2002 van de door conservatieve stemmers gesteunde Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) veranderde veel in Turkije. De economie groeide, door het opjagen van consumptie (en daarmee de schuld onder de bevolking), en door vol in te zetten op de onroerend goedsector, wat vooral mogelijk werd door veel naar Turkije stromend buitenlands kapitaal.
De basis van de Turkse economie bleef in veel opzichten echter kwetsbaar, wat niet in de laatste plaats kwam omdat de benodigde structurele verbetering van het onderwijs nog steeds achterwege bleef. Daarmee is niet gezegd dat het onderwijs niet veranderde. Dat deed het zeker, maar hoofdzakelijk in de zin dat het geloof er meer invloed op kreeg.
De achterliggende gedachte bij deze tendens kan niet beter geïllustreerd worden dan met de recente toespraak van Erdogan dochter Esra Albayrak. Zij drong zoals gesteld aan op een terugkeer naar het onderwijs van voor de Tanzimat, toen religie aan de basis van de Ottomaanse samenleving stond en de wetenschap lichtjaren achterliep op West-Europa.
Zeybekci
Krijgen Esra Albayrak en haar vader hun zin en wordt er teruggegrepen naar een Ottomaanse Rijk dat doet denken aan het huidige Saoedi Arabië, dan is de vraag hoe er over drie honderd jaar op het niveau van de Turkse wetenschap en technologie in de 21e eeuw wordt teruggekeken. Wellicht zoals nu over de technologie in het Ottomaanse Rijk gedurende de tijd van Isaac Newton.
Een nadruk op ‘vrome generaties’ brengt geen tweede Newton voort, zoveel heeft de geschiedenis aangetoond. Zolang een balans met technologische innovatie ondergewaardeerd blijft kan meer religie binnen het onderwijs alleen maar een contraproductieve uitwerking hebben op de economie.
Minister van Economische Zaken Nihat Zeybekci riep deze week dat Turkije in 2023 tot de grootste drie economieën van Europa zal behoren. Hoe hij dat denkt klaar te spelen met de combinatie van ‘vrome generaties’ en achterblijvende technologische innovatie is een raadsel. Maar goed, dat soort kreten passen nu eenmaal bij een verkiezingsperiode. Ze kunnen echter niet verhullen dat het regeringsbeleid op twee gedachten hinkt.
Mahmud II en Abdülmecid draaien zich om in hun graf.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
wat de daling van de lira betreft ; dit is criminaliteit ten opzichte van beleggers !!!!!!!!! gewilde daling
U had deze reactie beter onder een ander, eerder verschenen artikel, kunnen plaatsen. Maar goed. Ik meen dat u die stelling ten aanzien van de lira en beleggers al eerder noemde. Zou u die nader uiteen kunnen zetten?
Overigens heeft de lira vandaag iets van het waardeverlies ten opzichte van de dollar goedgemaakt. Oorzaak zijn tegenvallende cijfers van economische groei in de VS. Voor munteenheden van andere opkomende economieUn zal hetzelfde gelden. Dit verandert echter niets aan het feit dat de lira eerder zwaarder door de stijgende dollar werd getroffen dan de munteenheden van andere opkomende economieën, waardoor niet alleen sprake was van een stijgende dollar, maar ook van een dalende lira. Daar moet toch een reden voor zjn…
En Ataturk ook, die hele Erdogan familie is erg gevaarlijk!
deze z.g. vrome slet moeten ze verkopen aan isis
Je gaat te ver bliksemschicht. Vandaag nog een intervieuw gelezen met een Yezidi-meisje dat als slaaf bij IS terechtkwam. Dat wens je niemand toe, ook Esra Albayrak niet.
Weg met die ouderwetse tiener
Ik denk niet dat de door Pieter Edel geschetste ‘ottomanisering’ van Turkije zal leiden tot een achterstand op het gebied van technologie en wetenschap. Autoritaire regimes elders in de wereld bewijzen dat ze volop gebruik maken van technische en wetenschappelijke innovaties. Denk maar aan China. Zelfs van het internationaal geïsoleerde en geboycotte Iran zou ik dat niet met stelligheid durven beweren. Het beknotten van de vrije meningsuiting (arrestaties van ongewelvallige journalisten, het afsluiten van pornosites en Youtube en het manipuleren van het rechtssysteem) is iets anders dan het toelaten en gebruikmaken van technische en wetenschappelijke kennis. Daar komt nog bij dat Turkije, ondanks het geroeptoeter van Erdogan en zijn westerse kritikasters, vanwege haar geografische ligging en NAVO-lidmaatschap een gewaardeerde bondgenoot is (en vermoedelijk) blijft van de EU en de VS.
.
Het gevaar van het AKP-beleid schuilt mijns inziens daarin dat Erdogan er juist in is geslaagd om de Turkse (uiterst neoliberale) economie en de daarmee gepaarde hoge groeicijfers van productie en export te verbinden met wetgeving die het islamiseren van de samenleving beogen. Daardoor is een machtige conservatieve middenklasse ontstaan die de machtbasis vormt van de AKP. In die zin gaat een vergelijking met de gang van zaken voor en de Tanzimatperiode niet op: toentertijd was het juist de opkomende middenklasse die in verzet kwam.
.
Mijn indruk is zelfs dat het dagelijks leven in Turkije tijdens de periode dat de AKP de lakens uitdeelt enorm is ‘gemoderniseerd’. Een voorbeeld: toen ik in 1986 en 1992 voor de eerste keren het land bezocht, was men gefascineerd door mijn analoge foto- en videocamera’s. Tegenwoordig bezitten de meeste Turken smart- en i-fones, computers, platte (vaak reusachtige) beeldschermen en beamers. In dat opzicht doet men in niets onder voor Europa. Natuurlijk is deze mededeling niet bedoeld als lofzang op Erdogan; die ontwikkeling zou immers onder iedere regering van welke snit ook hebben plaatsgevonden. Ik bedoel maar.
Dag Kees, Die acherstand op het gebied van wetenschap en technologie is er nu al in Turkije. Cijfers geven dat aan. Dat is ook de achilleshiel van de economie, waardoor de groei en de export nu teruglopen.
Ik ben niet tegen religieuze vrijheid, en ook niet tegen religieuze vrijheid binnen het onderwijs. Als dat tenminste in het kader van algemene vrijheid plaatsvindt (wat het dus niet doet).
Het punt is dat de nadruk volledig ligt op meer religieuze invloed binnen het onderwijs, en dat een structurele verbetering van het onderwijs niet of nauwelijks aandacht krijgt. Dat het een samen kan gaan met het ander blijkt in andere islamitische landen, waar men wel voldoende aandacht heeft voor technologische innovatie. Als ik Esra Albayrak hoor zie ik wat betreft onderwijs geen tendens de goede kant op, maar juist in de tegenovergestelde richting.
Dat men in Turkije tegenwoordig ook smartphones heeft e.d. en dat er ook in andere opzichten ontwikkeling heeft plaatsgevonden zie je ook in andere opkomende economieën. Zoals die landen de laatste 15 jaar in economisch opzicht ook sterker zijn gegroeid dan onwikkelde economieën. Die ontwikkeling is zo algemeen in opkomende economieën dat ik het niet als een specifieke verdienste van de AKP kan beschouwen (zoals ik de democratisering in de eerste jaren van haar bestuur wel als zodanig beschouw). Daar was het onder een andere partij hoogtwaarschijnlijk ook wel van gekomen. Dat de wortels van de economische vooruitgang in de voorafgaande regering liggen is daarbij illustratief. Overigens is de groei van Turkse economie over het laatste decennium zeker niet opzienbarend vergeleken met die van andere opkomende economieën. Een aantal daarvan groeide zelfs sneller.
Weet echter dat al de technologie die je in Turkije ziet geïmporteerd wordt. Daar schuilt een van de problemen waar de AKP vooralnog te weinig aan heeft gedaan.
Ik heb het nog even nagezocht, maar de veronderstelling van Kees dat Iran zich in technologisch opzicht ontwikkeld heeft klopt volledig. Het is daar zelfs erg snel gegaan. Terwijl het onderwijs in Iran toch zeker niet on-religieus zal zijn. De combinatie is dus zeker mogelijk. Daar hield ik ook ruimte voor in het artikel. Om die reden schreef ik daar: ‘Zolang een balans met technologische innovatie ondergewaardeerd blijft…’ Ik benadruk ‘balans’.
Die balans herken ik niet bij Esra Albayrak. Zij wil wat betreft onderwijs terug keren naar de periode van voor de Tanzimat. En zonder daarbij een woord te wijden aan verbetering van technologie via onderwijs. Dit bevestigt het beleid van haar vader en diens partij, waar religieuze invloed op het onderwijs altijd de boventoon voert.
Overigens vind ik het lastig om in dit geval een vergelijking te maken met China. Aangezien daar totaal geen religieuze invloed op het onderwijs bestaat. De vraag of technologie zich binnen een totalitair klimaat kan ontwikkelen is een andere. Dat dit heel goed mogelijk is blijkt alleen al uit nazi-Duitsland. Maar zoals ik al schreef is dat een andere kwestie. Waar het mij om gaat is dat in het Ottomaanse Rijk voor de Tanzimat een enorme onderwijsachterstand bestond en dat Esra Albayrak naar die tijd terug wenst te keren. Dat lijkt mij niet de juiste weg. Als er dan toch naar iets Ottomaans teruggekeerd moet worden dan liever naar de mentaliteit van Mahmud II en Abdülmecid.
deze vrouw moet later president worden als haar vader komt te overlijden.. hele goede gedachtengang, wordt tijd om de verwesterde Turken op te sluiten en de westerse spionnen op te hangen. zoals obama altijd zei, change, yes we can..
Lekker terug naar de Middeleeuwen Hayret? Bestaat jouw ideale land uit Saoedi Arabië? In dat geval kan ik me goed voorstellen dat je onder de indruk bent van Esra Albayrak.
Begin bij jezelf want je spreekt Nederlands mongool. Sorry sorry dat neem ik terug. JIj bent te min een mongool te zijn. Ik wil de mensen met down syndroom niet kleineren.
Nou ja Peter, ik ben zelf geen voorstander van scholen op religieuze grondslag, dus ook niet in Nederland. Ik zou je heel wat smakelijke verhalen kunnen vertellen over mijn christelijke basisschooltijd waar het niet vlot uit het hoofd reciteren van psalmverzen ’s meesters woede wekte. Dat zal sindsdien wel zijn veranderd, maar ik geef je de verzekering dat er heel wat door onze belastingcenten bekostigde refo- en islamitische scholen bestaan die anno 2015 nog steeds creationistische onzin opdissen en Darwin voor de duivel houden. Aan de andere kant heb ik ook weer niet het idee dat mijn christelijke opleiding tekort schoot in het goed leren schrijven, lezen en schrijven. Ook komt mijn ruim opgedane bijbelkennis nog steeds van pas in discussies – want niets is aardiger dan gelovigen met de tegenstrijdigheden en fabeltjes in hun heilige boek te confronteren.
.
Maar sprekend over Turkije betwijfel ik of de Atatatürkverering en de nationalistische vlagparade op de schoolpleinen minder schadelijk zijn voor de tere kinderziel dan het aanroepen van Allah. In dat verband wil ik slechts herinneren aan de onbespreekbaarheid van kemalistische en extreem-nationalistische taboes.
En hoewel ik best wil geloven dat het Turkse onderwijs te wensen overlaat, weet ik niet of dat niveau ongunstig afsteekt bij dat in andere islamitische landen waar men – zoals jij zegt – ‘wel voldoende aandacht heeft voor technologische innovatie’. Ik zou niet weten op welke landen je – behalve Iran? – doelt.
.
Daarmee zeg ik niet dat het verhaal van Esra Albayrak als onbelangrijk moet worden genegeerd – integendeel. Maar niet omdat zij zich (als de spreekbuis van haar vader) niet uitspreekt over de noodzaak van het opdoen van technische en wetenschappelijke kennis. Dat laat zij kennelijk in het midden, maar wil dus nog niet zeggen dat zij daar tegen is. Voor al het overige zijn wij het denk ik wel eens. Wanneer Albayrak opteert voor de vorming van een ‘vrome generatie’ en ‘terugkeer naar een verloren Ottomaanse beschaving’ (dat laatste lijkt mij trouwens onmogelijk) en dus feitelijk pleit voor religieuze en sociale disciplinering, dan draagt zij een weinig aanlokkelijk mens- en maatschappijbeeld uit. Van de regen in de drup, zou ik zeggen.
Je hebt gelijk. Islamitische landen lopen sowieso niet voorop als het om technologie en wetenschap gaat, maar omdat jij Iran noemde heb ik daar wat op gezocht en wat ik vond verraste me.
Vandaar dat ik schreef dat in andere islamitische landen wel meer aandacht voor technologische ontwikkeling bestaat. Maar naast Iran zou ik inderdaad zo snel geen ander islamitische land in dat verband kunnen noemen.
En wellicht doet Turkije het niet eens zo slecht binnen de islamitische wereld. Maar dat is feitelijk irrelevant, want niet de islamitische landen, maar de de westerse wereld wordt als maatstaf genomen. Zoals Zeybekci die stelt dat Turkije in 2013 tot de drie grootste economieën van Europa zal behoren.
Verder ben ik het met je eens dat de modernisering onder Atatürk niet de verbetering van het onderwijs met zich meebracht die er in zat, of zit. Lang niet voldoende in ieder geval. Zoiets schreef ik ook al in het artikel.
Tja, en wat betreft Esra Albayrak. Als zij terug wenst te keren naar een periode voorafgaand aan een tijd waarin getracht werd het wetenschappelijke niveau te verhogen dan geeft me dat weinig vertrouwen of een verbetering van het onderwijs wel prioriteit voor haar en haar vader heeft.
Wellicht moeten wij als niet-moslims een poging doen om dit te begrijpen volgens een religieuze redenering. De islam is superieur, dus al het andere is ondergeschikt. Met andere woorden, aangezien de islam perfect is moet islamitisch onderwijs ook perfect zijn, zelfs in wetenschappelijk opzicht. Verbetering van het onderwijs kan dan alleen maar uit meer religieuze nadruk bestaan.
Als de islamitische wereld vervolgens als gevolg van deze opstelling in economische en wetenschappelijke zin achterblijft kan dat alleen maar de schuld zijn van de boosaardige niet-islamitische buitenwereld. Dat verklaart ook het grote aantal anti-westerse samenzweringstheorieën. Hoe vaak horen we niet dat het de schuld van het westen is dat Turkije is achtergebleven ten opzichte West-Europa?
Vanuit een westers perspectief uiteraard totaal irrationeel om zo te denken, maar in de islamitische wereld ligt dat heel anders.
Het is vaker gezegd, de islam is hard aan een hervormingsbeweging toe. De ruk naar het fundamentalisme sinds de jaren zeventig wijst in een tegenovergestelde richting, al zijn er postmoderne filosofen die dat als een laatste opleving beschouwen voordat het hoofdstuk van ‘de grote vertellingen’ definitief voorbij is.
Prima gedachtenwisseling in ieder geval Kees.
Peter, inderdaad is het waar dat jij en ik vanuit een ‘westers’ perspectief schrijven en dat realiseer ik mij wel degelijk. Het gezegde luidt dat we op de ‘schouders van onze voorouders staan’. Daar is niets mis mee; dat geldt voor ons ‘westerlingen’, maar ook voor de Turkse vrienden die deze site bezoeken. Maar die constatering mag en behoeft wat mij betreft niet tot cultuurrelativisme te leiden. Zomin als ik Nederland wil overlaten aan Wilders, Halbe Zijlstra en Holleeder, zomin gun ik Turkije een toekomst die wordt bepaald door havikken als Erdogan, Emine Ulker Tarhan en Bahceli.
.
Over dat onderwijs nog één ding: wanneer ik kritisch schrijf over de Atatürkverering wil dat niet zeggen dat ik geen bewondering heb voor zijn onderwijssysteem. Integendeel – Atatürks succesvolle pogingen om met behulp van de befaamde ‘halk evesi’, gekoppeld aan een taalherziening, zijn wereldwijd nog steeds uniek.
.
Voor het overige: goddank zijn er in Turkije nog veel liberalen, socialisten en vrijdenkers, dichters en schrijvers van het vrije woord. Ik neem aan dat we het daar over eens zijn Peter. Ben overigens benieuwd naar wat andere bezoekers van deze site – zonder direct in een kramp of scheldpartij te schieten – van Albayraks verhaal en onze reacties daarop vinden.
Ha, ha grappig hoe je Holleeder in een adem noemt met Zijlstra en Wilders. Terwijl Wilders een hekel heeft aan Turken laat Holleeder ze misschien wel doodschieten. Al zijn dat dan wel Turken van een specifiek soort…
Het was niet zo zeer Atatürk, als wel zijn ideologische erfgenamen die een troep maakten van het onderwijs. Wat dat betreft maakte Atatürk zeker een sprong voorwaarts. Neem de dorpsinstituten. Die waren in de jaren dertig zeer effectief bij de ontwikkeling van het platteland.
Onder Menderes werden de dorpsinstituten echter afgeschaft. Op aandringen van de provinciale elite die ze als een bedreiging van hun positie beschouwden, met als gezocht argument dat er communistische propaganda werd verspreid.
Nadat de militairen Menderes op hadden laten hangen en ze hun heerschappij over de staat verzekerden kwamen de dorpsinstituten echter niet terug. En al evenmin toen de CHP begin jaren zeventig weer aan de macht kwam.
Tegen die tijd waren de miliairen en kemalisten zo in de greep van de NAVO en de strijd tegen het communisme gekomen dat zaken als een verbetering van het onderwijs in de geest van Atatürk erbij inschoten. De Koude Oorlog heeft nu eenmaal erg veel invloed op Turkije gehad.
Ja, er zijn nog vrijdenkers, liberalen, socialisten, kritische schrijvers en kunstenaars in Turkije. Gelukkig wel, anders was dit land echt onleefbaar.
Mijn hoop is gericht op een nieuwe politieke stroming in Turkije, die niet gebaseerd is op een nationalistische of religieuze ideologie, maar op mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Kan echter nog wel even duren voordat het daarvan komt.
Omdat ik weinig vertrouwen heb in de oppositie zou ik tot die tijd al blij zijn wanneer de AKP terugkeert naar het beleid van de eerste jaren van haar bestuur. Toen Turkije democratiseerde, de mensenrechten verbeterden en de armoede verminderde.
Helaas lijkt het nu dat dit beleid er slechts op gericht was om steun van de EU te krijgen bij het dresseren van de militairen. Dat laatste is op zich een goede zaak, maar kijk eens wat er voor in de plaats is gekomen… Met andere woorden, toen de militairen op hun plaats gezet waren kwam de ware aard van het beest naar voren.
Een meisje dat zich uitspreekt voor oude normen en waarden OK. Maar dat ze de dochter is van een man die verantwoordelijkheid draagt voor een heel volk zou moeten betekenen dat ze zich verre houdt van politiek. Overigens vind ik religie een non item in de politiek!!