[Door Peter Edel/Istanbul] – Nog altijd verschijnen onthullende telefoongesprekken op internet van premier Erdogan, of andere betrokkenen van de Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP). Omdat het zo al een tijdje doorgaat en de onthullingen niet meer te tellen zijn, ontwikkelt het publiek er een zekere ongevoeligheid voor. Daarom moet het steeds een stukje verder gaan om opzien te blijven baren. Dat valt niet mee, want we hebben al heel wat mindere kanten van Erdogan en zijn kornuiten gezien. Toch kwam er afgelopen week weer heel wat fraais op straat te liggen.
Bagis
Voormalig minister van Europese Zaken Egemen Bagis belde met Metehan Demir, een bevriende Tv-journalist. Er werd heel wat afgelachen, de heren hadden de grootste pret. Ook over de islam. Voor Bagis valt het geloof zo te horen onder de verplichte oefeningen. Hij plukt iets van internet en bidt dan maar wat. Bagis doet in religieuze zin wat er van hem verwacht wordt, maar het enthousiasme loopt er niet vanaf.
Dit ligt gevoelig. Over corruptie kan de AKP haar ultrareligieuze en conservatieve stemmers veel wijsmaken, maar niet over de islam. Zeker van een AKP-politicus wordt verwacht dat hij daar ernstig en met respect over spreekt. Daarom zal binnen de AKP-achterban zeker opgekeken zijn van de lichte toon waarmee Bagis over religieuze aangelegenheden praat.
Het viel te verwachten dat de media van Erdogans aartsvijand, de imam Fethullah Gülen ervan smulden. Gülens krant Todays Zaman liet theologen aan het woord om uit te leggen hoe fout Bagis wel niet was.
Het gesprek van Bagis toont een nieuwe invalshoek bij de onthullingen. Eerder gingen die over corruptie en controle van de media, maar nu wordt het ook over de religieuze boeg gegooid.
Star
In 2011 had Erdogan een telefoongesprek met Mustafa Kaaralioglu, de hoofdredacteur van Star. Deze krant staat bekend als regeringsgezind, maar toch verschenen er stukken die de premier niet bevielen. De columns van journalist Mehmet Altan, om precies te zijn. Vroeger werd Erdogan volmondig door Altan verdedigd, bijvoorbeeld tijdens de processen tegen militairen. Naarmate Erdogan en Gülen met elkaar in conflict raakten, veranderde Altan echter in een uitgesproken criticus van de premier.
Erdogan liet Kaaralioglu heel duidelijk weten dat hij Altan niet bij Star accepteerde. ‘Doe wat nodig is, laat het niet te lang duren’, beet hij de uiterst onderdanige hoofdredacteur toe. Wat er vervolgens gebeurde is niet geheel bekend, maar vast staat dat Altan begin 2012 bij Star vertrok.
Tuksal
Erdogan sprak met Kaaralioglu ook over Hidayet Sefkatli Tuksal, een columniste met religieusconservatieve opvattingen en een hoofddoek. Erdogan heeft zich uitgesloofd voor liberalisering van de hoofddoek en meent daardoor te kunnen rekenen op de loyaliteit van conservatieve dames. Die krijgt hij niet van mevrouw Tuksal, want ze levert stevige kritiek op hem. Dat steekt. Kaaralioglu kreeg Erdogans frustratie over zich heen:
‘Erdogan: Heeft zij enig recht om me te verketteren? Wie denkt ze dat ze is?
Karaalioglu: We zorgen ervoor meneer, het staat op onze agenda.
Erdogan: Wie gaf haar het recht om mij in naam van het volk te belasteren? Heeft ze enige autoriteit als het om de waarheid gaat?
Karaalioglu: Dat is verkeerd meneer, we zullen het regelen.
Erdogan: Wat ik bedoel, is dat ze zich probeert te vergoddelijken met deze nonsens, alsof ze autoriteit tracht te krijgen. Is dat haar bedoeling?
Karaalioglu: Ja, het is ongelooflijk. Het is ongelooflijk. We zullen het regelen.’
In het kader van crisismanagement hield de redactie van Star vol dat de gesprekken met Karaalioglu montages waren. Ook Hidayet Sefkatli Tuksal vertrok echter bij Star. Was uiteraard wederom koren op de molen van Gülens media.
Kilicdaroglu
Niets geen montage, dacht Kemal Kilicdaroglu, de oppositieleider van de Republikeinse Volkspartij (CHP). Kilicdaroglu weet dat Erdogan het liefst nooit geen vreemd vrouwenhaar meer zou zien, maar hij zag zijn kans schoon en wekte de indruk dat het de premier om de hoofddoek van Tuskal te doen was. Kilicdaroglu:
‘Ik richt me tot alle vrouwen. Een dictator, die politiek over jullie hoofddoeken bedrijft, kon niet leven met een vrouw die een hoofddoek draagt en een column schrijft, waardoor hij zorgde dat ze haar baan kwijtraakte.’
Het blijft speciaal om dit uit de mond te horen van Kilicdaroglu, wiens CHP het Turkse secularisme uitvond. En daarmee ook het verbod op de hoofddoek in openbare ruimten, dat tot de komst van de AKP van toepassing was in Turkije. In een verkiezingstijd komen dat soort historische pietluttigheden echter al snel onder het tapijt terecht.
Turkish Airlines
Het derde telefoongesprek dat ik in dit artikel noem werd gevoerd tussen Erdogans adviseur Mehmet Karatas en Mustafa Varank, een directielid van de luchtvaartmaatschappij Turkish Airlines. Onderwerp: wapentransporten door Turkish Airlines naar Nigeria, het land waar de islamistische terroristen van Boko Haram aanslagen plegen op christelijke doelen en niet terugschrikken van moord op kinderen.
Het zat Varank niet lekker:
‘Ik weet niet of deze wapens gebruikt worden om christenen of moslims te vermoorden. Het voelt als een zonde.’
Het zou toch niet dat Turkije…? Waarom ook eigenlijk niet? In Syrië steunt de AKP jihadisten die de lever van hun vijand willen opeten, dus waarom niet in Nigeria? Het is onwaarschijnlijk dat de AKP daar christenen steunt. Dus wie kregen die wapens?
FATF
AKP-steun aan terroristen strekt niet tot aanbeveling bij de Financial Action Task Force (FATF). Deze organisatie bestrijdt de financiering van terrorisme en had in dat verband twee jaar geleden al veel kritiek op Turkije. Vorig jaar dreigde de FATF Turkije op een zwarte lijst te plaatsen, samen met landen als Noord-Korea en Iran.
Vorige maand velde de FATF een nieuw oordeel over Turkije en het viel wederom niet mee. De zwarte lijst bleef de Turken nog net bespaard. Een wonder eigenlijk, aangezien het vertrouwen bij de FATF er door het corruptieschandaal rond de AKP niet op vooruit zal zijn gegaan. In het bijzonder omdat Iran daarbij genoemd wordt.
Dat wil zeggen, via de Iraanse zakenman Reza Zarrab, die zwendelde met de op zich al dubieuze olie-voor-goud deal tussen Iran en Turkije. Om zijn criminele constructie gladjes te laten lopen zou Zarrab miljoenen dollars smeergeld betaald hebben aan AKP-ministers en hun familieleden.
Ahmedinejad
De partner van Zarrab in Iran, de zakenman Babak Zanjani, werd in Iran in de kraag gevat. Zanjani was in duistere zaken betrokken met Mohammed Reza Rahimi, de eerdere vicepresident onder voormalig president Ahmedinejad, die de aandacht van de onderzoekers in Iran nu ook op zich gevestigd weet.
Ze zullen in Teheran best slimme manieren hebben om Zanjani aan het praten te krijgen. Ook over Turkije en dan kan het interessant worden, want het plaatje over Zarrabs zaken en de betrokkenheid daarbij van de AKP is nog lang niet volledig.
Mogelijk komen de onthullingen over corruptie binnen Turkse regeringskringen dus binnenkort ook via Iran. De columnist Ertugrul Özkök verwacht zwaar weer voor Erdogan uit die richting. Dat zal niet voor de verkiezingen van volgende week gebeuren, maar het blijft een spannend vooruitzicht. Een dreigend vooruitzicht ook, want naarmate Erdogan meer druk voelt, zal hij de vrijheden van de Turken verder beperken. Tel daarbij op dat de Vereniging van Turkse artsen voor zijn emotionele toestand vreest en er staat Turkije nog heel wat te wachten.
Twitter
Ik had de laatste woorden nog maar net geschreven of het nieuws verscheen dat twitter van het Turkse internet is verbannen. Dat de bevolking beschermd moet worden is uiteraard een flutverhaal. In plaats daarvan doet Erdogan wanhopige pogingen om te voorkomen dat meer onthullingen via twitter bij de media terechtkomen. De kans dat hij daarin slaagt is klein. Twittergebruikers vonden al snel middelen om de blokkade te ontwijken. Ook nadat het verbod van kracht was geworden werden veel tweets verstuurd. Het ziet er dus naar uit dat twitter de bron blijft voor sappige informatie over Erdogan.
De eerdergenoemde AKP-gezinde krant Star verwacht dat voorafgaand aan de verkiezingen, ook compromitterende video’s over de AKP verspreid zullen worden. Star legt maar vast uit dat met echt lijkende maskers, zoals in de film Mission Impossible, veel verkeerde indrukken kunnen worden gewekt. Zal zeker, maar voorzorgsmaatregelen als in Star kunnen ook begrepen worden als vrees voor een catastrofale onthulling in de komende dagen. Dat Erdogan veel buitenlandse kritiek voor lief neemt met de plotselinge verbanning van twitter, duidt echt op paniek.
Nog ruim een week, dan weten we meer.
Peter Edel/Istanbul
Van Peter Edel verscheen onlangs De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen).
Volg Peter Edel op twitter.
