Turbo Turkije [COLUMN]

11
2

kranten[Door Peter Edel/Istanbul] – De ontwikkelingen in Turkije wisselen elkaar met turbosnelheid af. Het valt nauwelijks nog bij te houden. Ik begin midden vorige week. Metin Külünk, een parlementslid van de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP), deed toen een bizarre uitspraak.

Külünk reageerde op het corruptieonderzoek tegen de AKP van 17 december, dat werd ingezet door aanklagers die met imam Fethullah Gülen worden geassocieerd. Volgens Külünk is deze actie van justitie in strijd met ‘het recht op zondigen’. Waarom deze impliciete schuldbekentenis?

Er doen al langer geruchten de ronde dat Gülen de AKP met seksueel geladen video’s wil bestoken. De overweging ligt voor de hand. De vaste AKP-stemmers zijn immuun tegen onthullingen over corruptie, maar uiterst gevoelig voor zonden in de moraliteitssfeer. Zegt Külünk daarom voor de zekerheid maar vast dat zondigen een recht is? De hypocrisie ten top in ieder geval, alleen al gezien de campagne van premier Erdogan tegen ongehuwd samenwonende studenten.

Basbug
Normaal gesproken zou Külünks merkwaardige stunt nog wel even hebben nagezongen, maar nadat de voormalige opperbevelhebber generaal Ilker Basbug een dag later werd vrijgelaten uit de gevangenis, had vrijwel niemand het er nog over.

Basbug werd twee jaar geleden op bevel van Gülens aanklagers gearresteerd. Omdat hij betrokken zou zijn geweest bij Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de AKP en de Gülenbeweging. Een verklaring van een geheime getuige was voldoende voor de rechter om hem tot levenslang te veroordelen.

Omdat deze rechter zijn vonnis niet beargumenteerde, vond het Constitutioneel Hof dat Basbugs rechten waren geschonden. Dus kwam de generaal voorlopig op vrije voeten. Zal hij waarschijnlijk ook wel blijven, nu Erdogan de aanklagers van Gülen een toontje lager laat zingen.

Omdat de rechter geen enkel vonnis in de Ergenekonzaak beargumenteerde, komen andere verdachten binnenkort waarschijnlijk ook vrij. Dat is goed nieuws ten aanzien van degenen die onschuldig achter de tralies gingen. Echter, totaal niet als het om de ‘echte’ criminelen gaat die na afloop van het Ergenekonproces werden veroordeeld.

Met andere woorden, door dit geklungel zou een stel onvervalste boeven vrij kunnen komen. Het illustreert de enorme puinbak die Gülen met Erdogans toestemming van justitie maakte.

Tüncel
Ook voor Erhan Tüncel, die werd gearresteerd als medeplichtige bij de moord op de Armeense/Turkse journalist Hrant Dink in 2007, ging de gevangenisdeur open. Tüncel kwam vrij omdat een verdachte (tegenwoordig) niet langer dan vijf jaar in voorarrest mag zitten. Op zich verdedigbaar, maar eerder heeft deze wet al tot de vrijlating van moordenaars geleid. Honderden studenten die geweldloos tegen het beleid van de regering protesteerden blijven ondertussen doodgewoon in de gevangenis zitten.

Nogmaals, het is een troep bij justitie in Turkije. Tüncel zat zo lang in voorarrest omdat de (ook nu weer) tot de Gülenbeweging behorende aanklager er maar niet in slaagde om de moord op Dink in de schoenen van Gülens tegenstanders te schuiven.

In het kader van de oorlog tussen Erdogan en Gülen werd die aanklager van zijn taak ontheven. De zaak zou nu een nieuwe wending kunnen nemen. Mogelijk gaat de voorkennis over de moord op Dink van een tot de Gülenbeweging behorende politieagent een rol spelen.

Verkiezingen
Ondertussen naderen de ongekend belangrijke lokale verkiezingen van 30 maart. De spanning daarover is te snijden in Turkije. Voor Erdogan gaat het verder dan verkiezingen. Hij meent met een positieve verkiezingsuitslag van alle blaam over corruptie gezuiverd te zijn. De stemmer in de stoel van de rechter. Curieus, maar zo werkt het voor de stembusdictator Erdogan.

Verder zal Erdogan een meevallende uitslag als groen licht opvatten voor een nog massalere campagne tegen Gülen en zijn volgelingen. Met meer overplaatsingen van aanklagers en politieagenten en zeer waarschijnlijk ook rechtszaken tegen de fethullaci. Daarnaast laat het zich raden dat Erdogans media een bak vuiligheid over Gülen zullen onthullen waar de honden geen brood van lusten.

Dergelijke maatregelen moeten een einde maken aan Gülens infiltratie van de staat. Omdat Erdogan die situatie zelf liet ontstaan, verdienen ze de schoonheidsprijs niet, maar het voortbestaan van een ondemocratische structuur in de staat is evenmin een plezierig vooruitzicht.

Verontrustender zijn Erdogans ingrepen die niet alleen de Gülenbeweging raken, maar ook de rest van Turkije. Zoals de nieuwe wetten over justitie en internet. Bovendien ligt er zoals ik onlangs al schreef een nieuwe wet klaar over de nationale inlichtingendienst MIT, die de privacy van de Turken verder zal aantasten.

Youtube/Facebook
Erdogan maalt niet om de vrijheden van zijn burgers. Op de dag van Basbugs vrijlating verklaarde hij indien nodig Youtube en Facebook van het internet te zullen weren. Omdat hij de Turken niet wil ‘opofferen aan de immoraliteit op Youtube en Facebook’. Onzin natuurlijk, want hij wil slechts voorkomen dat er nog meer belastende informatie over hem op internet verschijnt. Zoals telefoonopnamen waarin hij naar voren komt als een autocratische premier die zowel het bedrijfsleven als de media wil controleren.

President Abdullah Gül verklaarde dat er geen sprake van kan zijn dat Youtube en Facebook van het Turkse internet geweerd worden. Güls positie wordt er echter niet sterker op, bevreesd als hij is voor Erdogans toorn. Geen enkele wilde stap van de premier kan daardoor worden uitgesloten. Zeker niet als de AKP het verlies bij de verkiezingen beperkt weet te houden.

Erdogan kan een turboversie van het Geziparkprotest verwachten wanneer hij Facebook van internet gooit. De conservatieve en fundamentalistische Turken kan dat niet veel schelen (zij hebben sowieso vaak geen internet). Veel van hun seculiere landgenoten zijn echter zo verknocht aan dit sociale netwerk dat er niet genoeg waterkanonnen in Turkije zijn om het protest de kop in te drukken wanneer zij de straat op gaan.

Dagdroom
Abdullatif Sener behoorde tot de oprichters van de AKP en was voorheen bevriend met Erdogan. Hij meent dat zijn vroegere kameraad er alles aan zal doen om de macht te houden. Zelfs het risico op een burgeroorlog neemt hij volgens Sener voor lief. Of die vrees terecht is kan alleen de toekomst leren. De kiem is er in ieder geval voor gelegd, want hoewel het land altijd gekenmerkt is geweest door maatschappelijke tegenstellingen, is de polarisering onder Erdogan gevaarlijke vormen aan gaan nemen.

Kan Erdogan alleen bedwongen worden wanneer Gülen informatie verspreidt die hem onmogelijk maakt in de ogen van de conservatieve en fundamentalistische stemmers, of wanneer Turkije wordt getroffen door een fatale economische crisis? Zelfs als het zo ver komt blijft de vraag wie dan met Gülens ondemocratische structuur binnen de staat moet afrekenen.

De oppositie heeft daar geen antwoord op. Zoals men daar het antwoord op veel vragen schuldig blijft. Het probleem waar Turkije mee worstelt bevindt zich niet alleen bij Erdogan en Gülen, maar ook bij hen. Door de zwakten van de oppositie bestaat er voor velen simpelweg geen alternatief voor de AKP.

De Republikeinse Volkspartij (CHP) en de National Actiepartij (MHP) zijn teveel verbonden aan een (militair) verleden waar de meeste Turken niet aan herinnerd willen worden. Een overtuigende toekomstvisie ontbreekt. De Koerdische Partij voor Vrijheid en Democratie is een one issue partij, die evenmin aan de behoefte kan voldoen.

De Turkse politiek is hard toe aan een frisse wind, met nieuwe partijen links en rechts van het midden, die niet zo overdreven uitgaan van religie of nationalisme als de huidige partijen. Een verlaging van de kiesdrempel, die nu op tien procent staat, zou voor essentiële pluriformiteit in de politiek zorgen. Een dagdroom, ik weet het, maar klinkt het erg buitensporig?

Peter Edel/Istanbul

Van Peter Edel verscheen onlangs De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen).

Volg Peter Edel op twitter.

11 REACTIES

  1. komt allemaal door die landverraders… nep turken, zionisten, communisten, westerse kontenlikkers, vieze gespuis allemaal

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here