‘Game of Thrones in Turkije’

4
5

Wordt de Turkse identiteit beledigd in een Amerikaanse fantasy-televisieserie? – Een paar weken geleden genoot ik van een korte vakantie, wat voor mij vooral lezen betekent. De afgelopen jaren las ik beroepshalve veel over de Turkse geschiedenis, maar nu mijn eigen boek in de winkel ligt wilde ik iets anders. Ik kocht Game of Thrones van de Amerikaanse fantasy-schrijver George R.R. Martin, het boek waar de gelijknamige televisieserie op gebaseerd is. Lekker gemakkelijke leeskost voor aan het strand.

Deze week werd een opzienbarende link gelegd tussen Game of Thrones en Turkije. Instructeurs aan een militaire academie in de stad Izmir vertoonden de populaire televisieserie om de kennis van de Engelse taal onder hun studenten te vergroten. Dat moet ergens in het verkeerde keelgat zijn geschoten, want er dook een anonieme brief op met zware kritiek op het eenvoudig te verteren lesmateriaal. Een onderzoekscommissie op de militaire academie signaleerde vervolgens ‘pornografische elementen’ en ‘perverse en gewelddadige vormen van geslachtsgemeenschap’ in Game of Thrones. Om daaraan toe te voegen dat de toegebrachte schade aan de tere militaire zieltjes vrijwel onherstelbaar was.

Hoe erg was het? Toegegeven, in Game of Thrones is nog wel eens een tepeltje te zien. Die worden door de zedenmeesters van de Turkse TV weliswaar vakkundig onscherp gemaakt, maar een tepeltje is al snel een tepeltje te veel in Turkije, waar het er sinds de komst van de religieuze Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) niet vrijzinniger op is geworden. De kwalificatie ‘pornografisch’ is zwaar overdreven. Dat Game of Thrones is goedgekeurd voor leeftijden vanaf dertien jaar onderstreept dat het allemaal nogal meevalt. Anders was de serie ook wel van de Amerikaanse TV geweerd.

De onderzoekscommissie meende verder dat Game of Thrones het drinken van alcohol stimuleert. Eveneens overdreven. Sommige scènes waarschuwen zelfs tegen de gevaren van overmatig alcoholgebruik. Zo volgt het jachtongeluk waar koning Baratheon aan ten onder gaat duidelijk uit zijn royale drinkgedrag, terwijl het verval van de rondbuikige monarch elders in het verhaal eveneens aan alcohol wordt verbonden. Bij de blauwe knoop waren ze daar enthousiast over geweest.

Erg frappant is de conclusie dat Game of Thrones beledigend is voor Turkije. ‘Onze natie wordt afgebeeld als barbaren met een pervers geloof en perverse gebruiken’, staat er in het rapport van de onderzoekscommissie. Als gevolg werden de instructeurs aangeklaagd in verband met artikel 301. Deze beruchte clausule, die het beledigen van de Turkse identiteit strafbaar stelt, leidde eerder tot processen tegen de schrijver en Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk en de in 2007 vermoorde Turk/Armeense journalist Hrant Dink.

Aanvankelijk leek het niet tot een juridische procedure te komen. De militaire aanklager stelde vast dat Game of Thrones is goedgekeurd vanaf dertien jaar en dat de studenten minstens zestien waren. Hij verordonneerde overplaatsing van de instructeurs, maar verwierp de aanklacht. Kort daarna werd een tweede anonieme brief besteld. Dit keer met de aantijging dat de instructeurs hun superieuren hadden beledigd. Een nieuw onderzoek ging van start. Daarop sprong het Ministerie van Defensie als een konijn uit de hoed om de beslissing van de officier te vernietigen. En om de indruk te wekken dat ook in regeringskringen de overtuiging leeft dat Game of Thrones pornografische elementen bevat, het drinken van alcohol stimuleert en de Turkse identiteit beledigt. Zo werd het alsnog een zaak. De instructeurs kregen een advocaat en die ontdekte al snel dat de aan Game of Thrones onderworpen studenten gedwongen werden verklaringen te ondertekenen.

In Game of Thrones komen de woorden Turkije of Turken niet voor. Daardoor valt het moeilijk vol te houden dat de Turkse identiteit wordt beledigd. Toch is het voor de onderzoekscommissie overduidelijk: ‘hoewel het niet met zoveel woorden wordt gezegd, zal het publiek het zo eenvoudig begrijpen.’ Deze conclusie opent de deur naar een wereld van onbegrip. Bij het zien van de serie en het lezen van het boek viel me geen enkele overeenkomst op tussen George R.R. Martins fantasievolken en de Turkse natie. Als Game of Thrones beledigend is voor Turken, is het dat (om maar iets te noemen) ook voor Duitsers, Aboriginals of Toearegs. Net zulke grote onzin natuurlijk, want Martin heeft er juist alles aan gedaan om gelijkenissen met de echte wereld uit de weg te gaan. Dat doen schrijvers van fantasy-verhalen nu eenmaal.

Hebben de onderzoekscommissie op de militaire academie in Izmir en het Turkse Ministerie van Defensie het begrip achtervolgingswaanzin opnieuw uitgevonden? Of komt het omdat men zelf Turken herkent in de eerste de beste fictieve stam barbaren die op de TV verschijnt? Dat zou een merkwaardig psychologisch trekje zijn.

Tegelijkertijd vallen dieper gelegen beweegredenen niet uit te sluiten. Veronderstellingen over anti-Turkse tendensen in het fantasy-genre zijn nooit eerder geopperd. Ook niet in het geval van bijvoorbeeld The Lord of the Rings. Dat had misschien nog wel meer voor de hand gelegen. Want hoewel het hoogste twijfelachtig is of Tolkien het zo bedoelde, lijkt de stap van ‘Ork’ naar ‘Turk’ snel genomen. Niemand in Turkije die daarover viel. Aldus redenerend ga je vermoeden dat Game of Thrones een stok is om een hond te slaan. Dat er andere redenen zijn waarom de instructeurs in Izmir moesten wijken. De gedachte aan de grootscheepse zuivering binnen de Turkse strijdkrachten van de afgelopen jaren dringt zich daarbij uiteraard snel op.

De opvolging van premier Erdogan

Turkije kent zijn eigen Game of Thrones. Geen seks of drank, maar politieke intriges in overvloed. Ik bedoel de machtstrijd tussen premier Erdogan en de invloedrijke, in de VS woonachtige prediker Fethullah Gülen. Laatstgenoemde plaatste ik in eerdere artikelen op deze website al vaker in de spotlight, waardoor ik een verdere introductie deze keer maar achterwege laat.

Volgens de statuten van de AKP moet dit het laatste premierschap van Erdogan zijn. Voor hem geen probleem, want dat hij het presidentschap ambieert is algemeen bekend. De AKP moet dus voor de verkiezingen van 2015 een nieuwe lijsttrekker aanwijzen. Daarover zijn de meningen verdeeld in de partij. Sommigen zien de huidige president Abdullah Gül als geschikte kandidaat. Erdogan denkt daar anders over, omdat Gül in de smaak valt van Fethullah Gülen. Erdogan zal als president bovendien een stevige vinger in de pap willen houden, waardoor hij zijn huidige functie liever overdraagt aan iemand die hij zelf aanwijst en daardoor volledig kan vertrouwen. In Ankara circuleert de naam Numan Kurtulmus.

Kurtulmus is een beetje vreemde eend in de bijt, omdat hij geen lid is van de AKP. Maar een volledige buitenstaander is hij nu ook weer niet. Evenals Erdogan en Gül komt hij uit de Milli Görüs (nationale visie) beweging van oud-premier Necmettin Erbakan. Toen Erdogan en Gül zich na de geboorte van de AKP afkeerden van de Milli Görüs-ideologie en de daaraan verbonden antiwesterse opvattingen bleef Kurtulmus trouw aan Erbakan. Hij trad toe tot de Gelukzaligheidspartij (SP). Dat wil zeggen, tot de partij waarmee Erbakan in 2003 – na vijf jaar eerder als premier tot ontslag te zijn gedwongen door de militairen – terugkeerde in de Turkse politiek. Later begon Kurtulmus zijn eigen Partij van de Volksstem (HAS-partij), wat geen politieke pottenbreker zou worden. Recentelijk zou hij door Erdogan zijn uitgenodigd om zich alsnog aan te sluiten bij de AKP.

Goede vraag waarom Erdogan zijn opvolger zoekt binnen de oude Milli Görüs-club. Te meer omdat hij voorafgaand aan de verkiezingen van 2007 nog veel namen met een Milli Görüs-verleden van de AKP-kandidatenlijst haalde. Maar toen was hij nog niet in een machtsstrijd met Fethullah Gülen verwikkeld. Een niet onaardig feitje is namelijk dat Milli Görüs-oprichter Erbakan en Gülen vanwege ‘inzichtelijke verschillen’ geen grote vrienden waren. Op z’n zachtst gezegd, want toen Erbakan in 1997 tot ontslag werd gedwongen door de militairen, was Gülen zo vriendelijk hen een hart onder de riem te steken (al deed hij dat ook om de activiteiten van zijn volgelingen, de fethullahci, te beschermen).

Kortom: het gerucht over Kurtulmus als toekomstige leider van de AKP verdient wellicht een plaatsje in het slepende conflict tussen Erdogan en Gülen. Over die machtsstrijd twijfelt nu echt geen mens meer. Het recente besluit van de regering om de zogenaamde ‘rechtbanken met speciale bevoegdheden’ op te heffen was weer zoiets. Eerder waren die bijzondere rechtbanken nog het stokpaardje van Gülen. Vanuit Pennsylvania kon hij er heel slinks de vervolging van Turkse militairen, seculiere tegenstanders en Koerdische politici mee controleren. Er verscholen zich links en rechts dan ook heel wat Gülenvolgelingen binnen de rechtbanken met speciale bevoegdheden. In de nieuwe regeling worden de speciale bevoegdheden overgeheveld naar ‘rechtbanken voor ernstige vergrijpen.’ Ergo: exit fethullahci. Zo zaagt Erdogan een voor een de poten onder Gülens stoel vandaan. De uitslag van de Turkse Game of Thrones begint zich af te tekenen.

Peter Edel/Istanbul

Van Peter Edel verscheen onlangs De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen).

Volg Peter Edel op twitter.

4 REACTIES

  1. Peter Edel sjoemelt met feiten en bronnen – Archief – TROUWwww.trouw.nl/…/Peter-Edel-sjoemelt-met-feiten-en-bronnen.dhtmlU heeft dit openbaar een +1 gegeven. Ongedaan maken
    4 dec 2002 – In zijn reactie geeft Karel Glastra van Loon aan waar de diepere gronden liggen van zijn positieve oordeel over Peter Edels boek ‘De Schaduw ..

  2. Allereerst, ik heb een hekel aan de Israelische politiek. Dus een vergelijking is niet op zijn plaats. Waar ik ook een hekel aan heb, is het feit dat jij met je verslaggeverspetje op Turkije op een slinkse wijze bekritiseert in je meeste verslagen.
    Dus ja, ik heb veel kritiek.
    Je verhalen berusten maar voor ongeveer een kwart van de waarheid en je haalt je informatie van de verkeerde mensen Peter.

  3. Als je dan zo tegen de Israëlische politiek bent begrijp ik niet waarom je een zionistische argumentatie tegen mijn kritiek op Israël van tien jaar geleden in stelling brengt tegen een recent artikel dat ontwikkelingen in Turkije beschrijft. Met een reactie die zo off-topic is als deze wek je wel erg de indruk dat je in feite weinig anders te melden hebt dan een onbeagumenteerd ongenoegen. Maw dat je niet kan leven met op Turkije, hoe terecht die ook is.

    Als je meent dat er geen 301 procedure tegen de instructeurs is opgestart vind ik dat prima. Als je meent dat die procedure terecht is eveneens. Hetzelfde geldt als je van mening bent dat er geen machtsstrijd tussen Erdogan en Gülen plaatsvindt. Maar beagrumenteer dat dan en grijp niet terug op een artikel dat niets, maar dan ook helemaal niets met de strekking te maken heeft van de materie die nu aan de orde is. Bovendien neem ik aan dat je het gezien je kritiek op Israël zelf niet eens bent met het artikel waar je de lezers van deze site op wijst. Pas als je je kritiek steekhoudend beargumenteert bestaat er enige kans dat we hier met z’n allen wijzer van worden.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here