‘Willem van Oranje bewonderde sultans om tolerantie’

1
48

Willem van Oranje zou waarschijnlijk geen problemen hebben gehad met de viering van 400 jaar Turks-Nederlandse betrekkingen. Hij ging actief samenwerking aan met het Ottomaanse Rijk en verwees naar de sultan als een voorbeeld voor zijn ideeën over godsdienstvrijheid.

Samenwerking
Al in oktober 1566, twee jaar voor de eerste militaire confrontatie met Spanje, wisten de Nederlanden zich in hun opstand verzekerd van politieke steun van het machtige Ottomaanse Rijk. De steun was bemiddeld door een oude vriend van Willem van Oranje, de joodse bankier Joseph Nasi, die tijdens de Spaanse Inquisitie van Antwerpen naar Istanboel was gevlucht.

Met diverse delegaties zocht Willem van Oranje actief contact met nieuwe sultans. In 1574 zond sultan Selim II een geheim agent, die de Republiek in contact bracht met de piraten van Algiers en de ‘Morisco’s’, de Spaanse moslims die na de verovering van Spanje een eeuw daarvoor, gedwongen werden het Christendom te belijden. Het plan was gelijktijdig Spanje aan te vallen. De sultan stuurde een enorme vloot de Middellandse Zee in, die Tunis veroverde. Tegelijkertijd vielen de Geuzen Leiden aan. De Geuzen voeren hierbij Turkse vlaggen op hun schepen en droegen Turkse snorren om de Spanjaarden te laten denken dat de Turken helemaal naar het noorden waren gekomen.

De hertog van Anjou, landsheer der Nederlanden tussen 1581 en 1584, en sultan Murat III organiseerden tussen 1582 en 1584 een uitwisselingsproject, waarbij een Ottomaanse gemeenschap enige tijd in Antwerpen leefde, en een Nederlandse gemeenschap in Istanboel verbleef. Door sommigen wordt gezegd dat Ottomaanse schepen in 1588 de Armada aanvielen in de Middellandse Zee, daartoe aangespoord door koningin Elisabeth.

Zelfs na de afkondiging van het twaalfjarig bestand tussen de Nederlanden en Spanje in april 1609, vond er in 1610 nog een onderhandeling plaats tussen Prins Maurits en Al-Hadjari, gezant van Marokko, om met vereende krachten Spanje aan te vallen, samen met de Ottomaanse sultan Ahmed I. Philips III verwijst in het edict van 1609, waarmee de Morisco’s uit Spanje werden verdreven, naar het militaire bondgenootschap tussen de Morisco’s, de Turken en de Nederlanders en Engelsen.

Liever Turks dan Paaps
In 1574 werd Willem van Oranje gevraagd hoe hij dacht over tolerantie, een destijds sterk omstreden onderwerp. De meesten waren van mening dat het tolereren van andere overtuigingen dan de koning, het gezag van de vorst zou ondermijnen. Een kleine groep vooruitstrevenden, waaronder Willem van Oranje, meende echter dat tolerantie juist voorspoed zou opleveren en verwezen naar de Turkse sultan als voorbeeld hiervan. De sultan tolereerde immers verschillende godsdiensten, maar werd tegelijkertijd beschouwd als de machtigste vorst op aarde. Willem van Oranje antwoordde dan ook, “le Turc … permettait toute espèce de religion”.

Lodewijk van Nassau, de broer van Willem van Oranje, provoceerde in 1565 koning Filips II met een verzoek om tolerantie, waarin hij uitlegt waarom het Ottomaanse model beter is dan dat van de Spaanse koning, en stelt hij ‘dat het geen wonder is dat velen door de religieuze vervolgingen in Frankrijk onderdaan wilden worden van de Turk’.

De Geuzen legden een verband tussen Willem van Oranje en de Turkse tolerantie in verschillende geuzenliederen. Hierin vinden we ook het – vaak verkeerd uitgelegde – geuzenmotto ‘Liever Turks dan Paaps’ terug:

Den Prince van Oraengien triumphant
Godt sal hem gheven wijsheyt en verstant,
Op dat Gods Woort tot desen stonden,
Mach gepreect worden aen elcken cant,
Liever Turcks dan paus bevonden.
Al is den Turk gheen Christen genaemt,
Hy en heeft niemant om tgeloove gebrant,
Als die papisten doen alle dage

Al met al kunnen we zeggen dat de Turkse natie aan de wieg heeft gestaan van de Nederlandse Republiek en de tolerante Nederlandse cultuur. De herdenking hiervan brengt onze fundamentele waarden voor zowel autochtonen als immigranten dichterbij.

Abdul Haq Compier

1 REACTIE

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here