Vijf jaar geleden werd de Armeens/Turkse journalist Hrant Dink in Istanbul door een jonge Turkse nationalist doodgeschoten. Omdat veel vragen onbeantwoord bleven, houdt deze moord de gemoederen ook nu nog bezig in Turkije.
Dink ging gevoelige kwesties niet uit de weg. Hij sloot aan bij de overtuiging van historici dat de moord op honderdduizenden Armeniërs in 1915 voortvloeide uit de intentie tot genocide. Hij uitte echter ook kritiek op de manier waarop Armeniërs met dat gegeven omgaan. Die genuanceerde benadering leidde tot respect voor Dink, maar niet bij iedereen. De vreselijke aanklager Kemal Kerincsiz wilde hem via het beruchte artikel 301 vervolgen voor het beledigen van de Turkse identiteit. Daarmee wakkerde Kerincsiz veel haat aan ten aanzien van Dink binnen het nationalistische milieu.
Dink was al verschillende malen met de dood bedreigd toen hij op 19 januari 2007 voor de deur van de door hem opgerichte Armeense krant Agos werd vermoord. Een dag later werd de dader gearresteerd, de zeventienjarige Ogün Samast uit de Zwarte Zeestad Trabzon. Er volgden meer arrestaties. Zoals van Yasin Hayal, een voormalig lid van de ultranationalistisch/islamistische Grote Eenheidspartij (BBP). Hayal inspireerde Samast tot de moord en gaf hem het wapen.
De begrafenis van Hrant Dink liep uit op een massale demonstratie, waarbij duizenden betogers leuzen riepen als ‘Wij zijn allen Armeniërs.’ De enorme opkomst werd niet alleen verklaard door de populariteit van Dink, maar ook door de veronderstelling over een samenzwering tegen hem binnen staatsinstanties.
Omdat hij minderjarig was tijdens zijn misdaad, kwam moordenaar Ogün Samast weg met 22 jaar gevangenisstraf. Yasin Hayal kreeg in januari jl. wel levenslang aan zijn broek. Een samenzwering werd echter tot verontwaardiging van velen niet bevestigd door de rechter. Hij vond een complot weliswaar waarschijnlijk, maar herkende daartoe niet voldoende bewijs.
Er is gesuggereerd dat Dink werd vermoord in opdracht van Ergenekon, de vermeende ultraseculiere samenzwering tegen de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP). De aanklagers in het Ergenekonproces zijn daarvan overtuigd. Dat de eerder genoemde aanklager Kemal Kerincsiz werd gearresteerd op verdenking van Ergenekonlidmaatschap, is een van hun argumenten.
Was Kerincsiz schuldig aan de moord op Dink? Ja, zoals Geert Wilders schuldig was aan de massamoord in Noorwegen door Anders Breivik. Moreel verantwoordelijk, maar niet juridisch. Een onweerlegbare link tussen Ergenekon en de moordenaar van Dink hebben de aanklagers in ieder geval nooit kunnen leveren. Men kwam niet verder dan vage aanwijzingen over contacten die de vaker met Ergenekon geassocieerde gendarme met Samast en Hayal zou hebben onderhouden.
De journalist Nedim Sener probeerde de onderste steen boven te halen over de moord op Dink. Hij raakte eveneens overtuigd van een samenzwering en reageerde dan ook verontwaardigd toen de rechter dat in januari onbewezen achtte. Hij kijkt echter in een andere richting dan de aanklagers in het Ergenekonproces.
Sener benadrukt de rol van de politie en daar heeft hij een punt. Het begon al na de arrestatie van moordenaar Samast. Politieagenten poseerden toen trots met hem, samen met de Turkse vlag. De agent die de fotosessie organiseerde viel veel kritiek ten deel, maar raakte zijn baan niet kwijt. Integendeel, want een paar weken geleden kreeg hij promotie.
Verder was een van Samasts contacten een politie-informant. Samast en Hayal verklaarden zelfs dat het plan om Dink te vermoorden van deze Erhan Tuncel afkomstig was. Tuncel werd eveneens gearresteerd, maar ging tot veler verbijstering vrijuit. Tel daar de berichten bij op dat de politie beelden wiste die door beveiligingscamera’s op de plaats van de moord werden geregistreerd, en de Turkse dienders komen verre van voordelig uit de verf.
Aan de inspanningen van Nedim Sener om een samenzwering aan te tonen achter de moord op Dink, kwam in maart 2011 een voorlopig einde toen hij werd gearresteerd op verdenking van Ergenekonlidmaatschap. Samen met zijn collega Ahmet Sik ging hij achter de tralies. Onder veel internationale druk werden beiden vorige maand vrijgelaten, al is de verdenking tegen hen niet komen te vervallen. Toen hij de gevangenis verliet verklaarde Sener dat degenen die hem lieten arresteren ook verantwoordelijkheid dragen voor de moord op Dink.
De advocaat Cem Halavurt vertegenwoordigt de familie van Hrant Dink en viel het verdachte handelen van de politie eveneens op. Vorige maand sprak Hurriyet Daily News met hem. Twee weken later deed ik dat zelf ook. Halavurt is geen pleitbezorger van het nationalistische milieu. Evenals justitie verdenkt hij Ergenekonverdachte Kemal Kerinsciz. Toch gaat de politie ook voor Halavurt niet vrijuit. Hij noemt Ramazan Akyürek, de politiechef in Trabzon voorafgaand aan de moord op Dink. Informant Erhan Tuncel tipte Akyürek elf keer over een samenzwering tegen Dink, maar die informeerde de politie in Istanbul daar slechts een keer over.
Na een berg publieke verontwaardiging werd Akyürek van zijn functie ontheven. Dat besluit werd echter teruggedraaid en vervolgens kreeg hij zelfs promotie van AKP-minister Idris Sahin. Dezelfde Sahin die in februari jl. een toespraak hield tijdens een demonstratieve bijeenkomst in Istanbul, waarbij het in 1992 door Armeense soldaten aangerichte bloedbad in het Azerbeidzjaanse dorp Khojaly werd herdacht. Op zich was voor die herdenking veel te zeggen, maar het liep uit op een orgie van nationalistische haat, waarbij gescandeerde leuzen de indruk wekten dat Armeniërs collectief schuldig waren aan de massamoord in Khojaly.
Een aantal demonstranten droeg een witte baret, om zich te identificeren met Ogün Samast. Hij droeg een dergelijk hoofddeksel toen hij Hrant Dink doodschoot. ‘Wij zijn allen Ogün Samast’ stond op spandoeken. De massale opkomst van dergelijke nationalistische maniakken kon minister Sahin er niet van weerhouden om hen met zijn toespraak tot razernij te brengen. Dat laatste plaatst de promotie van politiechef Akyürek op zijn voorspraak, in een aparte context.
Halavurt herkent nog meer verdachte overheidsdienaren in verband met de moord op Dink. Zo pleit hij voor een onderzoek naar de voormalige politiechef in Istanbul, Celattin Cerrah, die later een opmerkelijke promotie kreeg tot gouverneur van de provincie Osmaniye. Daarnaast noemt Halavurt de voormalige gouverneur van Istanbul, Muamer Güler. Tegenwoordig heeft Güler namens de AKP zitting in het Turkse parlement.
Volgens Halavurt is Akyürek een volgeling van de religieuze leider Fethullah Gülen. Diens invloed binnen de politie werd al vastgesteld door de in 2002 onder onopgeloste omstandigheden vermoorde professor Necip Hablemitoglu – die overigens ook betrekkingen tussen Gülen en de Amerikaanse inlichtingendienst CIA bewezen achtte. Daarnaast beschreef de eerder genoemde journalist Ahmet Sik de invloed van Gülen binnen de politie. Oud-politieagent en voormalig Gülenvolgeling Hanevi Avci deed dat ook, om vervolgens evenals Sik en Sener gearresteerd te worden op verdenking van Ernegekonlidmaatschap. In tegenstelling tot hen zit Avci echter nog altijd vast.
Halavurt verklaarde tegenover Hurriyet Daily News dat niet alleen het neonationalistische milieu redenen had om de moord op Dink te laten plaatsvinden, maar ook de Gülenbeweging. Of zoals hij het zelf uitdrukte: ‘In het beeld dat ik ervan heb, zagen de nationalisten en de Fethullah Gülengroep de moord aankomen. Beiden wilden de moord echter laten plaatsvinden. Om vervolgens te profiteren van de positieve gevolgen die het voor hen zou hebben.’ Met andere woorden, nationalisten schoven de moord volgens Halavurt in de schoenen van moslims, terwijl de Gülenbeweging dat omgekeerd richting nationalisten deed.
Het verbaasde me dat Halavurt de Gülenbeweging als geheel beschuldigde. Ik kon me bijvoorbeeld niet voorstellen dat de Nederlandse organisaties van de Gülenbeweging, zoals de stichting Cosmicus, de Dialoog Academie, en het Peritus Network, vooraf geconsulteerd werden over een dergelijk duivels schema. De Gülenbeweging is immers een religieuze beweging zonder democratische structuur en één man aan de absolute top.
Een paar dagen later kwam Halavurt op zijn bewering terug. Het was niet zijn bedoeling geweest de gehele Gülenbeweging te beschuldigen, zei hij toen. Ook sprak hij tegen dat alle nationalisten in Turkije de moord op Dink verweten kon worden. Op zijn constatering dat Akyürek deel uitmaakt van de Gülenbeweging kwam hij echter niet terug. In mijn gesprek met Halavurt vroeg ik hem hoe hij daar zo stellig over kon zijn. Hij zei toen dat Akyürek dit zelf erkend had.
Het is natuurlijk mogelijk dat Akyüreks besluit om de politie in Istanbul minimaal te informeren over de op handen zijnde moord op Dink, losstaat van zijn betrokkenheid bij de Gülenbeweging. In dat geval had het echter voor de hand gelegen dat de Gülenmedia zich ondubbelzinnig van hem hadden gedistantieerd. Dat blijkt echter nergens uit. Evenmin wordt daar ontkend dat Akyürek een Gülenvolgeling is.
(Peter Edel/Istanbul)
wat?
waar blijt de oprechtheid zo goede en aardige man vermoorden hij was een Groote winst van turkse bevolking hij was een goede mens en omdat die feiten sprak moest die dood wanneer gaat turkije eens zijn ogen open doen en niet de geschiedenis verbergen en schenden