Een paar dagen Turkse ‘Deep State’ perikelen

Gisteren (12 april) vonden op 50 locaties in Istanbul politie-invallen plaats, terwijl oom agent ook in andere Turkse steden langskwam. Dit keer ging het niet om personen die verdacht worden van betrokkenheid bij Ergenekon, maar om leden van de terreurclub Hizbullah (niet te verwarren met Hezbollah in Libanon).

Hizbullah schijnt momenteel een wederopleving mee te maken en daar wordt op gereageerd. In totaal werden 40 verdachten aangehouden. Onder hen zou zich de huidige leider van de Turkse afdeling van al-Qaeda bevinden. Hij werd niet bij naam genoemd, maar het al vaker beschreven verband tussen Hizbullah en al-Qaeda is zo wel weer eens onderstreept. Daarbij mag niet vergeten worden dat in het verleden nogal nauwe betrekkingen bestonden tussen de Turkse strijdkrachten en Hizbullah. De gemeenschappelijke afkeer van de Koerdische PKK was daar debet aan.

Aan de andere kant is er over al-Qaeda ook heel wat te doen geweest in Turkije. Zo is dat lastige gezelschap aangewezen als verantwoordelijk voor de aanslagen op 15 en 20 november 2003 in Istanbul, waarbij naast het Britse consulaat en het gebouw van de Britse HSBC-bank, ook twee synagogen met bommen werden bestookt. Een van de voor deze aanslagen veroordeelde terroristen, Louai al-Sakka, deed later opmerkelijke uitspraken vanuit zijn cel in de Kandira gevangenis. Volgens al-Sakka heeft hij in Turkije vier uit Saudi Arabië afkomstige studenten opgeleid. Die waren aanvankelijk voornemens om in Tsjetsenië tegen de Russen te vechten, maar kwamen uiteindelijk tot de groep te behoren die de 911 aanslagen pleegde in New York en Washington.

Dat al-Qaeda terroristen in Turkije werden opgeleid is onderschreven door de aan de Bilkent Universiteit verbonden Professor Semih Koray. Abdülhamit Bilici, een columnist van het Engelstalig Turkse dagblad TodaysZaman, dat nauw verbonden is aan de in de VS woonachtige islamitische prediker Fethullah Gülen, vindt dat ronduit absurd. Bilici heeft zo zijn redenen om het oneens te zijn met Koray. Die is namelijk aangesloten bij de Turkse Arbeiderspartij (IP) en de leider daarvan, Dogu Perincek, zit gevangen omdat hij verdacht wordt van betrokkenheid bij Ergenekon. Van dit netwerk wordt verondersteld dat het de AK-partij regering omver wilde werpen. Maar Ergenekon is uit de aard van de zaak ook zwaar gekant tegen Fethullah Gülen, de drijvende kracht achter de AK-partij.

Er zijn nog meer redenen waarom Abdülhamit Bilici het niet met Semih Koray eens is. Zoals de met bewering van Koray dat een aantal in de Chinese provincie Xinjiang actieve islamistische terroristen, eveneens een opleiding heeft genoten in Turkije. Is eveneens klinkklare nonsens volgens Bilici. Toch sluit het aardig aan bij berichten als zou de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in Xinjiang gebruik maken van islamisten tegen de Chineze bezetter. Onder auspiciën van de CIA kwam al eens een campagne op gang om in Xinjiang de Republiek Oost-Turkestan uit te roepen. Twee centrale figuren in dit verband zijn de thans voor de RAND Corporation werkzame Graham Fuller en de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Turkije Morton Abramowitz. Beiden moeten op goede voet staan met Fethullah Gülen. Toen de Amerikaanse immigratieautoriteiten een aantal jaar geleden weigerde om hocaefendi een ‘green card’ te geven, waardoor zijn verblijf in de VS opeens op losse schroeven te staan, behoorden Fuller en Abramowitz tot de vrienden die een pleidooi voor hem hielden. Dat laatste is geen groot geheim en als zo’n Semih Korasy dan gaat verkondigen dat in Xinjiang actieve islamisten in Turkije zijn opgeleid, leidt dat al snel tot allerlei ongewenste speculaties. Abdülhamit Bilici komt dan als geroepen als hij dergelijke vuurtjes in de kiem weet te smoren in zijn column.

Om soortgelijke redenen opende Bilici de aanval op de publicist Osman Nuri Gündes, die in zijn beschouwing van de Turkse geschiedenis onder de titel ‘Ooggetuige van revoluties en anarchie’ niet voorbij ging aan Fethullah Gülen. We noemden Gündes onlangs nog, omdat een oud-collega van hem, uit de tijd waarin hij nog voor de nationale inlichtingendienst MIT werkte, op 1 april getrakteerd werd op een aantal fatale kogels. Gelijk met Gündes kreeg ook de populaire televisiepresentator, journalist en filmmaker Can Dündar er van langs door Bilici. Omdat Dündar een inleiding schreef voor het boek van Gündes. Althans volgens Bilici, want wij hebben die inleiding door Dündar niet kunnen vinden in het boek van Gündes. Maar misschien gaat het om een andere editie, dat kan.

Nee, die Abdülhamit Bilici maakt zijn geld wel waar bij TodaysZaman. Een ander verhaal dan dat van columnist Andrew Finkel, die tot voor kort voor dezelfde krant schreef. Finkel werkte jarenlang voor TodaysZaman. Hij vond het aanpakken van het Ergenekon-netwerk een goede zaak. Net als aanvankelijk vele anderen (waaronder wij zelf). Maar geleidelijk aan veranderde er iets. In het begin ging het nog om militairen en hun civiele handlangers, waarvan het aannemelijk was dat zij zich op een volgende staatsgreep in Turkije verheugden. Of waarvan het zelfs duidelijk was dat zij zich reeds aan moord en mensenrechtenschendingen schuldig hadden gemaakt. Dat laatste speelt echter al een tijdje nauwelijks een rol meer. Nu gaat het vooral om journalisten die zich schuldig maken aan wat Abdülhamit Bilici ‘black propaganda’ noemt. Dat wil zeggen, kritiek op de praktijken van de Gülen-beweging. In Turkije en daarbuiten. Wie zich daar aan schuldig maakt, raakt al snel geassocieerd met Ergenekon, dat dientengevolge iets heel anders is geworden dan het eerst was.

Zo’n vaart liep het niet met Andrew Finkel. In de column van de hoofdredacteur in TodaysZaman werd hem alleen verweten dat hij zich had laten beïnvloeden door ‘black propaganda’. Dergelijke slechte invloeden brachten hem er volgens zeggen toe om in een column te schrijven dat het boek van de met Ergenekon geassocieerde journalist Ahmet Sik zou moeten verschijnen, ook als het een slecht boek is. Verder vond Finkel dat in de strijd tegen antidemocratische tendensen in Turkije antidemocratische middelen worden gebruikt. Het boterde kennelijk sowieso al een tijdje niet meer tussen Andrew Finkel en TodaysZaman, maar deze opmerkingen waren de druppel die de emmer deed overlopen. Hij kreeg de zak. Zal Abdülhamit Bilici niet snel gebeuren.

(Peter Edel/Istanbul)