Wikileaks over Fethullah Gülen

2
11

Het werd een paar dagen geleden al aangekondigd: de onthullingsite Wikileaks is een samenwerking aangegaan met de Turkse krant Taraf. Ondertussen zijn de eerste cables van Amerikaanse diplomaten over Turkije die in handen kwamen van Wikileaks in Taraf verschenen. En die gingen tot onze verrassing over de uit Turkije afkomstige doch in de VS woonachtige Islamitische prediker Fethullah Gülen. Op het eerste gezicht lijkt er niet veel nieuw onder de zon, maar een aantal details zijn zeker vermeldenswaardig. Het geeft in ieder geval een indruk van het beeld dat over Gülen bestaat onder Amerikaanse diplomaten.

Zo is er de kwestie rond de problemen die Gülen ondervond bij het verkrijgen van een ‘green card’ in de VS, waardoor het plotsklaps onzeker werd of hij daar kon blijven wonen. Eerder was al bekend dat 26 prominente Amerikanen een brief stuurden aan de Amerikaanse immigratiedienst met het verzoek om hem toch vooral in de VS te laten blijven, waarbij zijn gezondheid als argument werd gebruikt. Naar nu blijkt werd de patriarch van de Armeense kerk in Turkije ook gevraagd werd een dergelijke brief te schrijven. Dat verzoek bereikte hem via de door Gülen opgerichte ‘stichting van journalisten en schrijvers’, waarvan Hürriyet columnist Mustafa Akyol directeur is. De patriarch voelde er weinig voor. De Turkse Rabbijn Ishak Haleva evenmin. Toch staat Haleva bepaald niet negatief tegenover Gülen. Ooit verklaarde Haleva: ‘als ik iemand niet haat, zal ik hem na verloop van tijd liefhebben. Voor zover de activiteiten van Gülen geen impact hebben op de huidige generatie, zal dat zeker het geval zijn met toekomstige generaties…. zo ben ik van hem ben gaan houden. Persoonlijk, bewonder ik Gülen zeer’. Bijzondere woorden voor een joodse geestelijke over een islamitische prediker. Ook bijzonder is dat Haleva er geen probleem mee heeft om Gülen zijn antisemitische uitspraken uit het verleden te vergeven. Een brief aan de Amerikaanse immigratiedienst ging de Turkse Rabbijn echter te ver. Waarom hij daar vanaf zag blijft helaas onduidelijk. Eveneens jammer is dat de gepubliceerde cables geen betrekking hebben op de relatie van Gülen met drie oud-medewerkers van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA, waarvan bekend is dat zij eveneens een brief in zijn voordeel aan de Amerikaanse immigratiedienst stuurden. Maar misschien heeft Wikileaks daar nog iets over in petto voor Taraf.

Verder zijn er cables over het bezoek van Gülen aan Paus Johannes Paulus II in 1998. Twee personen die daar een rol bij hebben gespeeld waren naar nu duidelijk is geworden de joods/Turkse zakenman Üzeyir Garih en George Marovitz, de woordvoeder van de katholieke gemeenschap in Turkije. Dat is om meer dan één reden een merkwaardige combinatie. Op zich is het al vrij uitzonderlijk dat een jood een bezoek van een islamitische prediker aan de leider van de Rooms-katholieke kerk hielp te organiseren. Zoiets doet zich niet dagelijks voor, maar daar houdt het niet op. Garih werd namelijk in 2001 in Istanbul vermoord, een aanslag die later in verband is gebracht met Ergenekon. Maar op Marovitz werd in 2007 eveneens een aanslag gepleegd, al wist hij deze te overleven. Iemand probeerde hem in Rome voor een trein te duwen. De dader kon ontkomen, waardoor zijn identiteit en motief onbekend bleven. Kan natuurlijk een toevallige samenloop van omstandigheden zijn, maar het blijft een opvallende sequentie van gebeurtenissen.

Amerikaanse diplomaten stuurden volgens Wikileaks ook berichten naar Washington over de relatie tussen de Gülen-beweging met zowel President Abdullah Gül en Premier Recep Tayyip Erdogan. Over Gül waren zij overtuigd dat hij een volgeling van Gülen is, iets waar over het algemeen sowieso weinig wordt getwijfeld. Eveneens mag het als bekend worden verondersteld dat de afstand tussen Erdogan en de Gülen-beweging groter is. Dat is ook aan Amerikaanse diplomaten niet voorbij gegaan. Volgens hen is de afstand zelfs zo groot dat zij in hun berichten schreven dat Erdogan door de Gülen-beweging als een ‘liability’ wordt beschouwd. Neemt niet weg dat er aanwijzingen zijn dat Erdogan braaf doet wat hem door Gülen wordt opgedragen. Zoals na het incident met de Mavi Marmara verleden jaar. Voor die tijd haalde Erdogan nog regelmatig de internationale media met zware beschuldigingen ten aanzien van Israël. Nadat Gülen de Turkse regering terecht had gewezen, deed Erdogan er voortaan vrijwel het zwijgen toe over Israël. Voortaan liet hij het conflict met Israël over aan zijn Minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoglu. Aangezien Erdogan niet echt close is met Gülen, kan de mogelijkheid niet uitgesloten worden dat de islamitische prediker over middelen beschikt waarmee hij de Turkse premier tot de orde kan roepen als hij daartoe redenen ziet. Overigens verhoudt het conflict tussen Turkije en Israël zich op merkwaardige wijze tot de goede betrekkingen van Gülen met de zionistische staat. Zo is op congressen van universiteiten die aan de Gülen-beweging zijn verbonden steevast een vertegenwoordiger van de Israëlische overheid aanwezig.

Volgens Amerikaanse diplomaten bestaat onder Turken angst om voor hun mening uit te komen, omdat dit later negatieve gevolgen voor hen zou hebben. Een veelzeggende uitspraak in het huidige Turkije, waar een regering aan de macht is die zich voor alles zegt in te zetten voor democratisering. Democratie en vrijheid van meningsuiting zijn immers onverbrekelijk aan elkaar verbonden. De Amerikaanse diplomaten spraken ook hun bezorgdheid uit over de invloed van de Gülen-beweging op de politie in Turkije. Nauwelijks nieuws op zich, al er past er de kanttekening bij dat Turkse journalisten recentelijk op hun tellen moeten passen met het weergeven van feiten die voor Amerikaanse diplomaten in Turkije kennelijk overduidelijk zijn. Per slot van rekening schreven de recent gearresteerde journalisten Nedim Sener en Ahmet Sik ook kritisch over de invloed van Gülen op de Turkse politie en hetzelfde geldt voor de eveneens gearresteerde oud-politiechef Hanevi Avci.

Tenslotte valt op dat het beeld van de Amerikaanse diplomaten van de Gülen-beweging schetste geleidelijk aan veranderde. Aanvankelijk spraken zij nog hun bezorgdheid uit over het hersenspoelen van Gülen-volgelingen. Later was daar geen sprake meer van. In hun latere rapporten meenden zij verder dat Gülen geen tweede Khomeini is die Turkije in een tweede Iran wilde veranderen. In plaats daarvan werd de Turkse interpretatie van het secularisme door de Amerikanen voortaan als het belangrijkste probleem gezien. Gülen was volgens hen niet voornemens om het secularisme in Turkije te beëindigen. In plaats menen zij dat Gülen streeft naar een verandering van binnenuit. Die veranderde opvatting kan niet los gezien worden van het nog steeds groeiende enthousiasme in de VS voor Gülen en zijn pleidooi voor een gematigde islam.

(Peter Edel/Istanbul)

2 REACTIES

  1. “Gülen was volgens hen niet voornemens om het secularisme in Turkije te beëindigen.In plaats menen zij dat Gülen streeft naar een verandering van binnenuit.”

    Verandering in welke zin? Dit wordt nog de ondergang van Turkije

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here